Hızla Büyüyen Bir Sektör: Dijital Oyun Sektörü

Son zamanlarda özellikle sosyal medyada digital oyun sektörünün başarıları üzerine çok sayıda haberler duymaya başladık.

“ABD ‘de oynanan ilk 10 oyun içinde Türkiye‘de geliştirilen oyunlar var”, “Yerli bir oyun firması yurt dışından milyon dolarlık yatırım aldı” gibi haberler görmekteyiz. Gerçekten Peak Games ve Rollic Games’in Amerikalı Zynga firması tarafından 1.8 milyar dolar ve 168 milyon dolar ile satın alınmasından sonra ülkemizde digital oyun sektörü pozitif yönde bir ivme yakalamış görünüyor. Bu iki firmanın satılması hem ülkemizdeki genç girişimcilerin hem de yatırımcıların dikkatini çekti ve oyun sektörüne ilgi artmaya başladı.

2020 yılı verilerine bakıldığında Türkiye ‘de oyun sektörünün en fazla yatırım alan sektör olduğu görülmekte. Bloomberg‘e göre ülkemizde oyun sektörü 5 yılda 2,4 milyar dolar yatırım çekmiş durumda. Türkiye Oyun Geliştiricileri Derneği (TOGED) verilerine göre 2018 yılında, oyun sektörünün ihracat rakamı 1 milyar 50 milyon dolara ulaştı. 2021 yılında ise gelirin 1,5 milyar dolar civarında olması bekleniyor. Bu bağlamda Türkiye oyun sektörünün dünya ortalamasına göre daha hızlı büyüdüğü anlaşılıyor. Ülkemiz oyun sektörü raporlarında Orta Doğu ve Afrika Coğrafi Bölgesinde yer almakta ve bu bölge içinde en çok gelir sağlayan birinci ülke konumda. Küresel ölçekte oyun sektörü pazarı 2020 yılında 159 milyar dolara ulaşmış durumda. Bu miktarın 2026 yılında 295 milyar dolara ulaşması bekleniyor. Newzo Küresel Oyun Marketi raporuna göre 2022 yılında Asya-Pasifik bölgesi 88.2 milyar dolar ile en büyük hacme sahip, onu 42,6 milyar dolar ile Kuzey Amerika bölgesi takip etmekte. Avrupa bölgesi ise 31.5 milyar dolar büyüklüğe sahip iken Türkiye‘nin de dahil olduğu Orta Doğu ve Afrika bölgesi 6.3 milyar dolar büyüklüğünde. Bu rakamlara ve oyun sektörünün ülkemizdeki potansiyeline bakınca ülkemizin bu pastadan çok daha fazla pay almasının mümkün olduğunu söylemek sanırım yalan olmaz.

Salgında Yüzde 30 Artış oldu

Newzo Küresel Oyun Marketi raporuna göre 2022 yılında mobil oyunlar 71 milyar dolara ulaşmış durumda ve 2027 projeksiyonu 153.5 milyar dolar. Bloomberg’in haberine göre 2020 yılında ülkemizde mobil oyunlar pazarının büyüklüğü 450 milyon dolara ulaşmış durumda. Ayrıca salgın döneminde oyun oynama sürelerinin arttığı da bir gerçek. Oyun süreleri salgın boyunca yüzde 30 daha artmış durumda.

Bir bilgisayar oyunun satışı onun yapımı, yayınlanması, lisanslanması ve dağıtımı süreçleri aşamalarından geçmektedir. Bu nedenle oyun sektörü aralarında geliştiriciler, yayıncılar, dağıtıcılar, perakendeciler, yatırımcılar, son kullanıcılar, fikri mülkiyet sahipleri, hukukçular, donanım üretenler olan birçok farklı sektörden işgücüne gerek duyar. 

Dijital Oyun Geliştirme Aşamaları

Bir bilgisayar oyunun yapımının ana hatları ise ön-üretim, üretim ve sonlandırma aşamalarından oluşur. Ön-üretim aşamasında önce oyunun prototipi ortaya çıkarılır. Bu oyunun hikayesi, oyunun türünü, oyunun ne kadar zaman içinde geliştirilebileceği gibi aşamaların belirlenmesidir. Daha sonra piyasa analizi yapılır ve oyunu geliştirmek için gerekli olan sermaye belirlenir. Sonrasında oyunun yapımında kullanılacak oyun motoru belirlenir. Bunların sonunda oyunun yapılıp yapılmayacağına karar verilir. Oyun yapımının bir sonraki aşaması olan üretim aşamasında oyunun yapımında çalışacak personelin alınması tamamlanır, oyun tasarım metni ortaya çıkarılır ve oyun geliştirilmeye başlanır. Oyun geliştirme aşamasında gerekli modeller, efektler, sesler, kullanılacak fizik, görüntüleme teknikleri v.b. gibi birçok aşama yerine getirilir.  Bu aşamadan sonra kuruluş içinde hata ayıklama testleri yapılır. Oyun geliştirmenin üçüncü aşaması olan sonlandırma aşaması ise oyunun kullanıcı testleri yapılır, oyunu kullanan kişilerden geri dönüşler alınır ve bu dönüşlere göre düzenlemeler yapılır. Son aşama oyunun pazarlanması aşamasıdır.

Oyunun Ön-üretim, Üretim ve Sonlandırma Aşamaları

Oyun geliştirme aşmasında birçok personel yer alır. Bunlardan en önemlisi Oyun Tasarımcısıdır. Oyun tasarımcısı oyunun planlarını ve hikayelerini, seviyeleri ve ortamları, karakter etkileşimlerini ve diğer yaratıcı yönleri kavramsallaştırır. Diğer geliştiriciler, sanatçılar ve uzmanlarla birlikte çalışmak, fikirleri iletmek ve ardından bu fikirleri oyunu tamamlayana kadar yönetmek oyun tasarımcısının görevidir. Duruma bağlı olarak, oyun tasarımcıları belirli bir oyun türünde uzmanlaşabilirler. Oyun tasarımcısı oyun mekaniği deneyimine sahip olmalıdır, yaratıcı olmalıdır, programlama bilmedir.

Örnek Tasarım Ekibi

Oyun geliştirmede bir diğer pozisyon seviye tasarımcısıdır.  Seviye tasarımcısı oyunun sadece “seviye” olarak anılan kısmını tasarlar. Oyun tasarımcısı tarafından tanımlanan özellikleri alır, neyin iyi bir oyun tarzı olabileceğini anlar ve onları detaylandırır, eylemler, aksiyonlar, nesneler ve çevre ortamı hazırlar. Oyun tasarımcısına rapor verir. Programcılar, artistler ve testleri yapan kişilerle yakın çalışırlar. Oyun tasarımcısı yaratıcı olmalıdır, yeni zorluklar ve görevler bulmalıdır, oyunu hayal edebilmeli, oyun mekaniklerini geliştirebilmelidir, programlama bilgisine sahip olmalıdır, fizik kurallarına göre nesnelerin nasıl tepki verdiğini bilmelidir. 2B ve 3B tasarım becerileriyle güçlü bir mekânsal farkındalığa sahip olmalıdır. Diğer artistler ve tasarım ekibiyle ortak çalışabilmelidir.

Oyun Artisti Pozisyonları

Bir diğer pozisyon oyun artistidir. Oyun artisti genelde grafik sanatçılarıdır, öğelerin neye benzeyeceğini hayal ederler, ön tasarımları çizerler, oyunun istenen hissine uygun formlara eskizler geliştirirler, eskizleri 2B ya da 3B modellere dönüştürürler. Oyun geliştirmede görevi olan bir diğer kişi ses tasarımcısıdır. Ses tasarımcısı oyun içi dünyaya seslerle gerçekçilik katmaktan sorumlu kişidir. Ses efektleri oluşturur, gerekli tüm ortam sesini sağlar ve karakterin seslerini işler. Geliştirilmekte olan oyuna uyan zengin sesleri oluşturmak için tasarım ve animasyon ekibiyle birlikte çalışır. Herhangi bir ses hatasını ya da hatayı yakalamak için oyun geliştirmenin son aşamalarında oyunu test eder.

Tüm oyun yapı stüdyoları yukarıda belirtilen pozisyonlarda çalışacak personele ihtiyaç duyarlar. Ülkemizde oyun sektörünün en büyük problemlerinden biri yetişmiş personel bulmanın zorluğudur. Son yıllarda oyun sektörüne yönelik eğitim programları açılmaya başlanmıştır. Digital Oyun Tasarımı adıyla lisans eğitimi veren programlar ve 2021 yılı kontenjanları aşağıdaki tabloda verilmiştir. Tabloda görüldüğü üzere Digital Oyun Tasarımı üzerine lisans eğitimi veren tek devlet üniversitesi Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesidir. Diğer kalan tüm programların tamamı vakıf üniversiteleridir.

Bunların dışından Oyun Teknolojileri, Oyun tasarımı adıyla yüksek lisans eğitimi veren üniversiteler bulunmaktadır. Bunlar Hacettepe Üniversitesi Bilgisayar Animasyonu ve Oyun Teknolojileri Tezli ve Tezsiz Yüksek Lisans Programı, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Enformatik Enstitüsü Oyun Teknolojileri Programı (şimdiki adı Çokluortam Bilişimi ‘dir) ve  Bahçeşehir Üniversitesi Oyun Tasarımı Yüksek Lisans Programıdır.

Tablo 1: Digital Oyun Tasarımı Programları (Yokatlas web sitesinden alınmıştır)

Ayrıca digital oyun sektörüyle ilgili iki sivil toplum kuruluşu da bulunmaktadır. Bunlar Türkiye Oyun Geliştiricileri Derneği (TOGED) ve Oyunder ‘dir. Ayrıca birçok teknokent içinde oyun sektörüne yönelik ön kuluçka ve kuluçka merkezleri kurulmuştur. Bunların arasında 2008 yılından beri oyun sektörüne büyük hizmet vermiş olan ve ODTÜ Teknokent içinde yer alan Animasyon Teknolojileri ve Oyun Geliştirme Merkezidir (ATOM).

Oyun sektörünün ihtiyaç duyduğu insan kaynağı yalnızca oyun stüdyolarında çalışabilecek kişiler değildir.  Bu alanda yetişmiş kişiler aynı zamanda sanal ve arttırılmış gerçeklik uygulamalarında, oyun mekaniklerinin oyun dışı alanlarda kullanıldığı, kullanıcının motivasyonunu arttırmak ve kullanıcıların problemlerini çözmeye yönelik uygulamaların yapıldığı oyunlaştırma alanlarında da çalışabilirler. Bu yan sektörleri ve küresel olarak oyun sektörünün hızla büyüdüğünü göz önüne alırsak sektöre daha fazla insan gücünün yetiştirilmesi gerektiği ortaya çıkmaktadır. Burada da özellikle devlet üniversitelerinin oyun sektörünü daha dikkate alarak, bu alanlarda yeni programlar açması gerekmektedir.

Kaynaklar

1. Newzo Global Games Market Report; https://newzoo.com/products/reports/global-games-market-report/
2. Bloomberg; https://www.bloomberght.com/en-fazla-yatirim-alan-sektor-oyun-sektoru-2277211
3. H. Gürçay, E. B. Kepenek, E. C. Tekin; Türkiye ‘de Digiatl Oyun Sektörü ve Animasyon, Retro Basım Yayın, 2019, ISBN: 978-605-68112-3-4

Prof. Dr. Haşmet GÜRÇAY

Hacettepe Üniversitesi

Bilgisayar Grafiği Anabilim Dalı Başkanı

Bilgisayar Animasyonu ve Oyun Teknolojileri Programları Koordinatörü