İran, bölgedeki uluslararası sınırlarda herhangi bir değişikliğe müsamaha göstermeyeceği yönünde defalarca uyarıda bulundu. Orta Doğu’da kıdemli bir askeri yetkili olan kaynağa göre, bildirilen anlaşma birkaç sözleşmeye bölünmüş ve son birkaç ayda imzalanmıştır. İran Uluslararası, koruma amacıyla bunları tanımlamamıştır. İran International, İran’ın Ermenistan’a tedarik etmeyi planladığı askeri malzemelerin özel bir listesini elde etti. Bunlar arasında Shahed 136, Shahed 129, Shahed 197, Mohajer gibi insansız hava araçları ve 3. Khordad, Majid, 15. Khordad ve Arman gibi hava savunma füze sistemleri yer alıyor. Bu anlaşma daha önce bildirilmedi. İran ve Ermenistan’ın dışişleri ve savunma bakanlıkları, İran International’ın ayrı yorum taleplerine yanıt vermedi.
İRAN-ERMENİSTAN İLİŞKİLERİ BAZI TARTIŞMALARI DA BERABERİNDE GETİRDİ.
İran International haberine göre Washington Enstitüsü’nden silah uzmanı Farzin Nadimi, bu ölçekte bir anlaşmanın Kafkasya ülkesi için önemli olduğunu söyledi. Nadimi, “İran, Ermenistan’a daha önce de insansız hava araçları ve başka silahlar sattı, ancak hiçbiri bu ölçekte değildi” dedi. Ermenistan Maliye Bakanlığı, 2024’teki savunma harcamalarının 2020’ye kıyasla %81 arttığını bildirdi. Ermenistan‘ın 2024’teki savunma bütçesi yaklaşık 1,4 milyar dolardı, bu nedenle bu anlaşmayla İran’a tahsis edilen miktar bu bütçenin yaklaşık üçte biri. Ermenistan’ın bunu nasıl karşılayabileceği bilinmiyor, ancak bazı analistler kredi ödemelerinin bir seçenek olabileceğine inanıyor. İran-Ermenistan silah anlaşması intihar uçakları ve hava savunma füzeleri tedarik etmenin ötesine geçiyor. Ayrıca istihbarat iş birliği, yakın askeri ilişkiler, eğitim ve Ermeni topraklarında üsler kurulmasını da içeriyor, kaynak İran International’a açıkladı. “Bölgenin mutlu olacağını sanmıyorum. Amerika Birleşik Devletleri’nin mutlu olacağını sanmıyorum” dedi Nadimi. Kaynak, son aylarda İran’dan üst düzey heyetler ve teknik heyetlerin ziyaretleri sırasında iki ülke arasındaki güvenlik iş birliğinin, özellikle silah anlaşmalarının ilerletilmesinin ele alındığını söyledi. İran İslam Cumhuriyeti’nin Ermenistan Büyükelçisi Mehdi Sobhani, 28 Haziran’da Ermeni radyosuna verdiği röportajda, ABD’ye “Mesajım şu ki, onlar [Amerikalılar] İran ve Ermenistan arasındaki ilişkilere gereksiz yere müdahale etmemeliler” diyerek cesur bir mesaj gönderdi.
AZERBAYCAN’DAN KORUNMA: SAVAŞTAN ÖĞRENİLEN DERSLER
Ortadoğu Enstitüsü İran Programı Direktörü Alex Vatanka, Ermenilerin güvenlik ihtiyaçları için Fransa, Hindistan, ABD ve İran’a yöneldiğini söyledi. “Ermenistan askeri açıdan iyi bir yerde değil. Son birkaç yıl onlar için iyi geçmedi. Tarihi düşmanları Azerbaycan’a karşı iki büyük sefer kaybettiler. Ve tarihi koruyucuları Rusya’ya olan güvenlerini kaybettiler,” dedi Vatanka. Vatanka, İran ile Ermenistan arasında bir silah anlaşmasının Tahran’ın Kafkasya’da önemini korumasına yardımcı olacağını söyledi. 2020 yılında, on yıllarca süren aralıklı çatışmaların ardından Azerbaycan, ‘İkinci Karabağ Savaşı’ olarak bilinen 44 günlük bir askeri operasyon başlattı. Her iki tarafta da binlerce kişi öldürüldü.
Askeri analistler, Azerbaycan’ın Ermeni savunma hatlarını aşarak elde ettiği zaferin, Türkiye ve İsrail’den edinilen İHA’lara bağlı olduğunu söylüyor. Stockholm Uluslararası Barış Araştırma Enstitüsü’nün verilerine göre, 2016-2020 yılları arasında Azerbaycan’ın büyük silah ithalatının yüzde 69’u İsrail’den gerçekleşti. Azerbaycan’ın 2011-2020 yılları arasında füzeler ve silahlı İHA’lar da dahil olmak üzere başlıca silah ithalatının yüzde 2,9’unu Türkiye gerçekleştirdi. “Ermenistan bu konuda yetişmek istiyor. İran drone sağlayabiliyorsa, neden olmasın?” dedi Vatanka. İran ile Ermenistan arasındaki silah anlaşmasının sadece iki ülke ilişkilerini değil, özellikle İran’ın Türk kökenli birini cumhurbaşkanı seçmesinin ardından İran-Azerbaycan ilişkilerini de etkileyeceği belirtiliyor. “Azerbaycan bu anlaşmadan dolayı çok ama çok öfkelenecek. Ancak İran, Azerbaycan’a olan memnuniyetsizliğini de göstermek istiyor çünkü Azerbaycan, İsrail silahlarının önemli bir müşterisi. Azerbaycan ve İsrail stratejik ilişkilere sahipti. İran’ın bu anlaşmaları, Azerbaycan’a İsrail ile ilişkilerinin İran’ı Ermenistan’a daha da yaklaştıracağını göstermek için kullanacağını düşünüyorum” dedi Nadimi. Hükümetle doğrudan temas halinde olan Ermeni güvenlik analistleri, İran International’ın röportaj talebini reddetti ve böylesi büyüklükte bir anlaşmanın var olduğuna inanmadıklarını belirtti. Bu uzmanlar, Ermenistan’ın Batı’ya yaklaştığını ve örneğin İran ve yaptırım ihlalleri nedeniyle ABD ile ilişkilerini riske atmayacaklarını, bunun küçük ülke için bir halkla ilişkiler felaketi olacağına inandıklarını söyledi. Bir Ermeni analist, İran’ın anlaşmayı zorladığını ancak Ermenistan’ın reddettiğini duyduğunu söyledi. Uzmanlar, Rusya’nın Ukrayna bataklığına saplanmasından bu yana Ermenistan hükümetinin Batı ile bağlarını genişletme çabalarına atıfta bulunuyordu. Erivan , Temmuz ayında ABD güçleriyle dokuz günlük ortak askeri tatbikatlar da dahil olmak üzere Fransa ve ABD ile askeri iş birliği kurdu.
RUS DENKLEMİ VE UKRAYNA SAVAŞI?
Kanada Kraliyet Askeri Koleji’nden askeri uzman Frederic Labarre, bu büyük anlaşmanın birkaç nedenden dolayı gerçekleşebileceğini söyledi. Bunun Ermenistan’ın kendisini Azerbaycan’a karşı savunması için bir ‘zorunluluk’ anlamına geldiğini, ancak aynı zamanda Rusya’nın Ermenistan üzerinden silah edinmesinin bir yolu olabileceğini söyledi. “Bu, Ermenistan’ın özellikle insansız hava araçları ve benzeri ekipmanların sağlanması konusunda İran ile Rusya arasında aracı olarak Rusya’ya kendini sevdirmesinin bir yolu olabilir. Batılı güçlerin veya diğer güçlerin Ermenistan’a baskı yapması zor olacaktır” dedi. Rusya ve Ukrayna’nın savunma ve askeriyesi konusunda uzmanlaşan Labarre, Ermenistan’ın Rusya adına silah transferi yapıyor olabileceği hipotezini öne sürüyor.
Kaynak: Haber Merkezi