Prof. Dr. Fazilet Vardar
UYDÖP PLATFORMU Yürütücüsü, ÜSİMP Yürütme Kurulu Başkan Yardımcısı
AB ekonomisini sürdürülebilir bir gelecek için dönüştürme amacı ile kurgulanmış, ekonomik ve sosyal dönüşümü kapsayan bir plan olan Aralık 2019 tarihli Avrupa Yeşil Mutabakatı (EU Green Deal), günlük yaşamdan ticari ilişkilere kadar birçok köklü değişikliği beraberinde getirmekte.
Avrupa Yeşil Mutabakatı ile Avrupa’nın 1990 yılı sera gazı emisyon referans değerine göre, daha önce 2030 yılı için öngörülmüş %40 emisyon azaltma hedefinin %50-55 bandına çekilmesi ve bu hedefe yönelik eylemlerin iddialı bir takvim çerçevesinde uygulamaya konulması öngörülmektedir. Bunun sonucu olarak da sanayiden tarıma, inşaattan ulaştırmaya kadar tüm sektörlerde;
- İklim ayak izinin (su ve karbon) azaltılması,
- Biyoçeşitliliğin korunması,
- Çevre ve doğaya verilen zararların giderilmesi,
- Yenilenebilir enerji ve karbon tutma ve stoklama teknolojilerine yatırım yapılması,
- Döngüsel ekonomi yaklaşımı ile kaynak kullanımının yaygınlaşması,
- Sürdürülebilirlik ilkeleri doğrultusunda hareket edilmesi hedeflenmektedir.
DEIK verilerine göre AB ülkelerinin ülkemiz dış ticareti içindeki payı %40’tan fazladır. Bu nedenle 1 Ekim 2023’ten itibaren raporlama zorunluluğu ile hayatımıza girmiş olan ‘Sınırda Karbon Düzenlemesi Mekanizması (SKDM)’ kapsamında belirlenen 5 sektör (demir-çelik, çimento, alüminyum, gübre, elektrik ve hidrojen) ile tekstil ve hazır giyim sektörlerinin yeşil dönüşüm sürecinden en hızlı ve en fazla etkilenen sektörler olacakları öngörülmektedir.
Ülkemiz AB Yeşil Mutabakatı’nın temelini oluşturan Paris Anlaşması’nı 2016 yılında imzalamış ancak 2021’de TBMM tarafından kabul edilmiştir. 2022’de gerçekleşen iklim zirvesi COP27’de ülkemizin azaltım taahhüdünü açıklanması ile Türkiye’de ‘Sanayide Yeşil Dönüşüm’ büyük bir ivme kazanmıştır.
Buna paralel olarak On İkinci Kalkınma Planı’nda (2024- 2028) Yeşil ve Dijital Dönüşüm önemli bir yer almış ve bu çerçevede, ilgili paydaşlarla, yoğun bir çalışma sonrası hazırlanan Ulusal Yol Haritası ve Avrupa Yeşil Mutabakata Uyum Projesi Desteği Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Bunu izleyen aşamada;
- TÜBİTAK öncelikli Ar-Ge yenilik konuları içinde rekabetçi üretime yönelik ve yarısı doğrudan yeşil dönüşüme hizmet eden 252 kritik ürün/teknoloji ve 482 konu belirlenmiştir.
- Dijital dönüşümle beraber, yeşil dönüşüm, düşük karbonlu ve döngüsel ekonomiye geçişe yönelik yapılacak yatırımlara ‘Yeşil Dönüşüm Destek Programı’ kapsamında finansal Teşvik, Hibe ve Krediler (Ar-Ge ve Girişimcilik Destekleri, Danışmanlık & Etüd Destekleri, İşletme & Yatırım Destekleri) duyurulmuştur.
- Sanayide Yeşil Dönüşüm kapsamında şirketler için kullanılmak üzere uluslararası mutabakatlarla 3 milyar 158 milyon USD tutarında fon sağlanmıştır.
Sanayide Yeşil Dönüşüm, sektör kuruluşlarına yeni fırsatlar sunmakta ve 2030 yılına kadar yeşil dönüşümün, Türkiye ekonomisinde 300 bin yeni istihdam yaratacağı öngörülmektedir (UNDP-ILO Raporu).
Bu ulusal politikaya pararlel olarak hayata geçen ulusal teşviklerden biri de KOBİ’lerin TÜBİTAK tarafından belirlenen Çözüm Ortaklarından alacakları hizmetlere ilişkin maliyetler desteklenmesine yönelik olan ‘TÜBİTAK 1831- Yeşil İnovasyon Teknoloji Mentörlük’ programıdır.
Programın hedef kitlesi, yeşil teknoloji, ürün veya süreçlerin geliştirilmesine yönelik yeşil yenilik faaliyetlerinde bulunan Türkiye’de yerleşik KOBİ’lerdir.
Amaç:
- KOBİ’lerin yeşil dönüşüm sürecinde teknoloji ve yenilik ihtiyaçlarının belirlenmesine yönelik uzman desteği alması,
- Yeşil dönüşüm çerçevesinde iş modellerini, tedarik ve değer zincirlerini, ürün ve hizmetlerini gözden geçirmek isteyen KOBİ’lere mentörlük sağlanmasıdır.
Programın uzun vadede beklenen etkisi;
- Ülkemiz sanayinin iklim değişikliği odaklı ve sürdürülebilir yeşil dönüşüm faaliyetlerinin hızlandırılması,
- Geliştirilen ürün veya hizmet ile yeşil dönüşüme uyumlu ürün ihracatının artırılması ve ithalat bağımlılığının azaltılması,
- Yeşil Mutabakat ile belirlenen hedefler doğrultusunda AB başta olmak üzere, diğer ülkelere ihracatta rekabetçiliğinin korunması ve güçlendirilmesi,
- Yeşil dönüşüm çözümü odaklı Ar-Ge faaliyetlerinde özel sektör kuruluşları arasında iş birliğinin yaygınlaştırılması,
- Cari açığın düşürülmesi olarak özetlenebilir.
ÜSİMP Yeşil Dönüşüm Platformu- UYDÖP
Ulusal Ar-Ge Inovasyon ve Teknoloji transferi ekosisteminin çatı kuruluşu olarak ÜSİMP, KOBİ’lerin yeşil dönüşüm sürecinde teknolojik ve yenilik ihtiyaçlarının belirlemesine yönelik olan TÜBİTAK-Yeşil İnovasyon Teknoloji Mentörlük Programı çağrısına; oluşturduğu ‘ÜSİMP Yeşil Dönüşüm Platformu (ÜYDÖP)’ üzerinden çözüm ortağı kuruluş olarak başvurmuş ve KOBİ’lerin Yeşil Dönüşümüne Mentörlük Desteği vermeye hak kazanan 25 kuruluştan birisi olmuştur. ÜSİMP paydaşlarına, üyelerinin tek başına sunamadıkları kapsamlı hizmetlerin üyeler arası sinerjiler ve stratejik ortaklıklar oluşturarak verilebilmesi ve üyelerinin sürdürülebilirliğine katkı sağlanabilmesi için özgün modeller geliştirmektedir. ÜYDÖP Platformu da bu modellerden biridir.
ÜSİMP Yeşil Dönüşüm Platformu- (ÜYDÖP), ortak akıl ile ‘İş Birliği-Güç Birliği’ ruhu çerçevesinde hizmet üretme yaklaşımını benimsemiş paydaşlarının farklı uzmanlıklardaki zenginliklerini birleştirerek, ÜSİMP kalite güvencesi altında KOBİ’lere yeşil dönüşüm yolculuklarında bütünsel ve bütünleşik hizmet vermektedir.
Yeşil İnovasyon Teknoloji Mentörlük Programı kapsamında KOBİ’lere sağlanan teknik destek, rehberlik ve mentörlük hizmetleri bir iş akış kapsamında yürütülmektedir. KOBİ’lerin ÜYDÖP Platformundan alabildikleri hizmetler:
- KOBİ’lerin yeşil dönüşüme konusunda mevcut durumlarının belirlenmesi
- Boşluk analizi yapılarak iyileşme sağlanması planlanan başlıkların belirlenmesi
- Bu gereksinimlerin sağlanması için uygun çözümlerin geliştirilmesi
- Bu çözümlerin hayata geçirilmesine yönelik yol haritalarının oluşturulması
- Bu yol haritalarının uygulanmasında KOBİ’lere rehberlik yapılması
Bu akışın en öne çıkan değeri, hizmetin ÜSİMP kalite güvencesi altında ve tüm ÜYDÖP paydaşlarının ortak kullanacağı araçlar ve yöntemlerle standardize edilmiş olmasıdır.
Çözüm ortağı olarak ÜYDÖP’ü tercih eden KOBİ’lere; ÜSİMP özel araçları ile yeşil dönüşüm kapsamındaki ihtiyaçlar belirlenmekte ve KOBİ’nin yeşil dönüşümü gerçekleştirebilmesi için işletme olarak mevcut inovasyon kapasitesi açısından da eksikleri saptanmaktadır.
Sonuçlarının değerlendirilmesi ile KOBİ’nin ihtiyaçları ÜYDÖP uzman havuzundaki yetkinlikler ile eşleştirilerek alanında deneyimli uzmanların listesi ÜSİMP kalite güvencesiyle KOBİ’lerin tercihine sunulacaktır. Ardından mentörlük süreci başlayacak.
Çözüm ortağı olarak ÜYDÖP’ü tercih eden KOBİ’ye ÜSİMP özel araçları
- Yeşil Dönüşüm Boşluk Analizi
- ÜSİMP İnovasyon Karnesi
- Yeşil dönüşüm karnesi uygulanmaktadır. Bu şekilde KOBİ’nin yeşil dönüşüm kapsamındaki ihtiyaçları genel anlamda belirlenmekte bunun yanı sıra da KOBİ’nin yeşil dönüşümü gerçekleştirebilmesi için işletme olarak mevcut inovasyon kapasitesi açısından da eksikleri saptanmaktadır.
Bu iki aracın sonuçlarının değerlendirilmesi ile, KOBİ’nin ihtiyaçları ÜYDÖP uzman havuzundaki yetkinlikler ile eşleştirilmekte ve KOBİ’nin onayı ile “Mentör” atanmaktadır.
ÜYDÖP Platform yaklaşımı, 27 paydaş kurumdan yeşil dönüşüm konusunda deneyimli 77 uzman ile ekosistem paydaşlarının farklı uzmanlıklardaki zenginliklerini birleştirmekte ve ortak akıl ile ‘İş Birliği- Güç Birliği’ ruhu çerçevesinde ÜSİMP kalite güvencesi altında KOBİ’lere yeşil dönüşüm yolculuğunda bütünsel ve bütünleşik hizmetler sunmaktadır. Paydaşlar, KOBİ’lere 6 odak alan, 18 ana başlık ve 46 alt başlık çerçevesinde ve bunlarla kısıtlı olmayacak şekilde çok yaygın bir yelpazede hizmetler vermektedir.
Mentörlük süreci sonunda KOBİ’lerimiz Yeşil Dönüşüm Yol Haritaları için yeni teşvik, hibe ve kredilerden yararlanabilecek. Süreç ve ürünlerini geliştirebilmek için yeni fırsatlar yakalayabilecekler. İşletme maliyetlerini düşürmek için önemli çözüm önerilerine ulaşabilecekler.