Emeklilikte Yaşa takılanlar (EYT) uzun zamandır yeni düzenlemeyi bekliyor. Aralık ayında Meclis’e gelmesi beklenen yasa ile ilk etapta 1,5 milyon vatandaş emekli olacak. EYT konusu çok merak ediliyor ve konu ile ilgili çok soru geliyor. İşte gündemin başlıca konusu EYT ve merak edilenler…
- EYT nedir? Kime EYT’li diyoruz? Her EYT’li yasadan yararlanabilecek mi? Yılı Tamamlanmış Ama Primi Eksik Olanlar Ne Yapacak? Soruları ve benzerlerinin cevaplarına haberimizde yer vereceğiz.
Milyonlarca kişinin merakla beklediği ve son aşamaya gelinen emeklilikte yaşa takılanlarla (EYT) ilgili düzenleme, bütçe görüşmelerinin ardından Meclis gündemine gelecek. Düzenlemenin kapsamı ve içeriği henüz netleşmezken, EYT düzenlemesinin Meclis’e sunulacak torba yasa teklifinin içinde yer alacağı biliniyor.
Milyonlarca Emeklilikte Yaşa Takılan (EYT) vatandaş Aralık ayını merakla bekliyor. Bu tarihte Meclis‘e gelmesi beklenen düzenleme ilk etapta 1,5 milyon kişiyi emekli edecek. Daha sonra ise kalan EYT’liler kademeli olarak emekli olacak. Ancak herkes kendi durumuyla ilgili gelişmeleri merak ediyor ve emekli olup olmayacağını öğrenmek istiyor.
Kime EYT’li Diyoruz?
8 Eylül 1999 öncesinde bir sosyal güvenlik kurumunda sigortalı olmuş, çalışmaya başlamış ve primi yatırılmış tüm vatandaşlar Emeklilikte Yaşa takılanlar (EYT) kapsamına giriyor. Burada EYT’li olmak için tek şart 8 Eylül 1999 öncesinde sigortalı olup prim yatırmış olmak. Primlerin geçerli olması için fiili çalışma şartı da bulunuyor. Bu tarihten önce sigortalı olarak çalışmaya başlayanlar için 8 Eylül 1999 tarihinde çıkartılan yasa ile yaş şartı da getirildi. Dolayısıyla bu tarihten önce sigortalı olan herkes yaş şartına takılarak emekliliğini geciktirdi.
Her EYT’li Yasadan Yararlanabilecek mi?
Bu sorunun cevabı genel anlamı ile ‘evet’. Çünkü bu yasa EYT’lilerin emeklilik haklarını sağlamak için çıkartılıyor. Ancak bazı şartlar var. Bu yasadan yararlanmak için sadece EYT’li olmak yetmiyor. Başta prim ve yıl olmak üzere bazı şartların da yerine gelmesi gerekiyor. 8 Eylül 1999 öncesinde yaş şartı olmamasına rağmen prim ve yıl şartı vardı. Bu tarihten önceki yasal döneme dönüldüğünde bile SSK’lılar için kadınlarda 20 erkeklerde 25 yıl şartı ve 5000 gün prim biriktirmek zorunluluğu bulunuyordu. Bağkur ve Emekli Sandığı’nda ise kadınlarda 7200 (20 yıl) erkeklerde ise 9000 (25 yıl) gün şartları bulunuyor. Dolayısıyla EYT’lilerden bu şartları yerine getirmiş olanlar yeni düzenlemeden yararlanabilecek.
1,5 Milyon Kişi Kimlerden Oluşacak?
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin, yasa çıktığında ve yaş şartı kaldırıldığında hemen emekli olacakların sayısını 1,5 milyon olarak açıkladı. Bunların çoğunluğunun da 4A’lı yani eski adıyla SSK’lı olduğunu da belirtti.
Yaş şartı dışındaki şartları tamamlayan bu EYT’liler prim ve yıl sayılarını doldurmuş kişilerden oluşuyor. Yani SSK’lılar için en az 5000 günü olan kadınsa 20 yıl ( Bu süre doldu) erkek ise 25 yılını tamamlamış kişiler, hemen emekli olabilecek 1,5 milyon kişinin içinde bulunuyor. Yine Bağ-Kur ve Emekli Sandığı için de 7200 gün ve 9 bin gün şartlarını tamamlamış olanlar da 1,5 milyon kişinin içinde yer alıyor.
Sadece 1,5 Milyon Kişi mi Emekli Olabilecek?
Her EYT’li emeklilik hakkına kavuşacak. Ancak şartları tamamlamak gerekiyor. İlk etapta şartları tamamlamış 1,5 milyon kişi emekli edilecek. Bunların dışında kalanlar yani henüz şartları tamamlanmamış olanlar ise bu istenen prim ve yıl şartını doldurduklarında emeklilik hakkına kavuşacak. Örneğin primi tamamlanmış ama 1998 yılı içinde ilk kez sigortalı olan bir erkek EYT’linin emekli olabilmesi için 25 yılın geçmesi gerekiyor. Bu EYT’li, 2023 yılında 25 yılını tamamlayacağı için ilk etapta emekli olacak 1,5 milyon kişinin arasında yer alamayacak.
Yılı Tamamlanmış Ama Primi Eksik Olanlar Ne Yapacak?
EYT yasasından yararlanabilmek için yıl ile birlikte primin de tamam olması gerektiğini söylemiştik. Bu yüzden eksik primi olanların bunu tamamlaması gerekecek. Bunun için erkeklerde askerlik, kadınlarda doğum borçlanması imkanları bulunuyor. Bağ-kurlular için geçmişte ödemedikleri günlerini ihya ile canlandırma fırsatı var. Borçlanma imkanları olmayanlar isteğe bağlı sigorta ile prim satın alabiliyor., Gurbetçiler yurtdışı borçlanma yapabilirken geçmişte sigortasız çalışanlar için de hizmet tespit davası açma yolu var. Böylece geçmiş günlerini tescil ettirip prim kazanabilirler.
Prim İçin Hiçbir Borçlanma Şansı Olmayan Ne Yapacak?
Yukarıda saydığımız prim kazanma yöntemlerinden hiçbirini yapma imkanınız yok ise kısmi emekliliği deneyebilirsiniz. Bunun için EYT’lilerde SSK için 3600 gün Bağ-Kur için ise 5400 gün yeterli oluyor. Bugünkü mevzuata göre 3600 günü olan SSK’lılarda kısmi emeklilik, kadınlarda 58, erkeklerde ise 60 yaşını bulabiliyor. Bağkur’da da yaş şartı 62’ye kadar çıkabiliyor. Ancak 8 Eylül 1999 öncesi şartlara dönülürse kısmi emeklilikte kadınlarda 50, erkeklerde ise 55 yaş yeterli olabiliyor.
EYT’Lİ Olup Olmadığımı Nasıl Anlayabilirim?
e-Devlet sistemi üzerinden çalışma hayatım bölümüne girerek sigorta bilgilerinize bakabilirsiniz. Eğer 8 Eylül 1999 öncesinde sigorta girişiniz yapılmış ve prim yatırılmışsa EYT’lisinizdir. Artık şartları tamamlayıp emekli olmayı beklemelisiniz.
EYT Şartları Nasıl Belirlenecek?
Farklı kurumlarda çalışanlar için uygulanan bir kural var. Son 7 yıllık sigortalılık süresine bakılıyor. Burada son 7 yıla değil son 7 yıllık sigortalı olarak çalışılan süreye bakılıyor. Burada 3,5 yıl yani 1261 gün hangi kurumdaysa o kurumun şartları uygulanıyor. Yeni yasada bunu değiştiren bir düzenleme olmaz ise aynen uygulanacak. Fakat yeni yasada değişiklik öngörülürse ona uyulur.
Staj İle Başlayan Sigortalılık EYT Kapsamına Alınacak mı?
Mevcut düzenlemelere göre staj ya da çıraklık için yapılan sigortalar sağlık sigortaları olarak primlendiriliyor. Dolasıyla burada emeklilik için gerekli olan primler ödenmiyor. Bu yüzden şu anki mevzuata göre staj ya da çıraklık başlangıç olarak sayılmadığı gibi burada ödenen primler de emeklilik hesabında kullanılmıyor. Burada tek istisna annelerin doğum borçlanmasında yaşanıyor. Normalde sigortadan önceki doğumları borçlanamayan anneler, staj ile normal sigorta arasındaki doğumlarını borçlanabiliyor.
EYT’de Eksik Primi Olanlar Toplu Bir Ödeme Yapabilir mi?
Mevzuatımıza göre primleri toplu olarak satın alıp boşlukları doldurmak mümkün değil. Sadece yukarıda saydığımız borçlanma yöntemleri ile toplu prim satın alınabiliyor. Onun dışında çalışılmayan dönemler için toplu prim satın alma mümkün değil.
8 Eylül 1999 Tarihinden 15 Gün Sonra Sigortalı Olanlar İçin Bir Hak Var mı?
Burada yasanın çıktığı 8 Eylül 1999 tarihi bir sınır olarak belirleniyor. Sonrasında ise yeni emeklilik şartları uygulanıyor. Ancak askerlik sigortadan önce ise, Fiili Hizmet Zammı yani yıpranma var ise, staj sonrası doğum olmuşsa, hizmet tespit davası açma hakkı varsa yani işe giriş tarihini geri çekebilecek uygulamalarda hak sahibi iseniz bunlardan yararlanarak işe giriş tarihini geri çekebilirsiniz. Bu durumda emeklilik için yeni şartlar ortaya çıkar. Eğer yasa bu tür işe giriş tarihlerini de kabul ederse EYT düzenlemesinden de yararlanırsınız.
EYT İle Emeklilik Zorunlu Olacak mı?
EYT düzenlemesiyle ilgili süreç işlemeye devam ediyor. Yapılan açıklamalara göre yasanın Meclis’e Aralık ayında gelmesi bekleniyor. Yasanın çıkmasının ardından Ocak ayı ile birlikte başvurular da başlayacaktır. Emeklilik işlemleri yasalarımıza göre re’sen yapılan bir işlem değil. Yani kurum, şartları tamamlananları emekliye sevk etmiyor. Burada başvuru şartı aranıyor. Bunun anlamı; kişi şartları taşısa da başvurmak istemezse emekli olmayabiliyor. Bu kuralın EYT için de geçerli olacağını isteyenlerin başvurup yasadan yararlanacağını düşünüyoruz.
EYT İle Emekli Olanlar Tekrar Çalışabilecek mi?
Yasalarımıza baktığımızda şu anda emekli olduktan sonra çalışmanın önünde bir engel bulunmuyor. Emekliler hem emekli maaşını alıp hem de bir işyerinde Sosyal Güvenlik Destek Primi ödeyerek çalışabiliyor ya da kendi işlerine devam edebiliyor. Hatta çalıştıkları işyerinden kıdem tazminatı alacak şekilde ayrılırlarsa ikinci bir tazminata da kavuşuyor. Yasada bir düzenleme olmadığı sürece EYT ile emekli olanlar da emekli olduktan sonra çalışabilecekler.
EYT Hak Sahipleri Ne Zaman Maaş Alacak?
EYT düzenlemesi Aralık ayında tamamlanırsa başvurular Ocak ayında başlayacaktır. Bu durumda ilk maaş ta bir sonraki ay başında yani 1 Şubatta hesaplanmaya başlar. İşlemler bittiğinde 1 şubattan itibaren biriken maaş hesaba yatırılır.
EYT’linin Emekli Maaşı Nasıl Hesaplanır?
EYT kapsamında emekli olacakların maaşı üç dönem olarak hesaplanıyor. 2000 öncesi ayrı Aylık Bağlama Oranı (ABO) ve güncelleme rakamı ile hesaplanırken, 2000 ile 2008’in 10. Ayına kadar bölüm ayrı ABO ve büyüme hızı ile hesaplanıyor. 2008’in 10. ayından sonraki dönem ise farklı ABO, büyüme hızının yüzde 3/0’u ve enflasyon rakamıyla hesaplanıyor. Bu üç hesap birleştirilip emekli maaşı ortaya çıkartılıyor. Emekli maaşı güne göre değil kazanca göre belirleniyor. Dolayısıyla emekli maaşının artması sizin çalışırken aldığınız brüt ücrete daha doğrusu SGK’ya bildirilen kazancınıza bağlı. Bu ne kadar yüksek olursa o kadar yüksek emekli maaşı alırsınız.