Çoğu çalışan, kıdem tazminatının sadece işveren tarafından işten çıkarılma durumunda ödendiğini düşünür. Ancak, Sosyal Güvenlik Kanunu kendi isteğiyle işten ayrılan çalışanlara da belirli şartlar altında bu hakkı tanıyor. Peki, hangi şartlarda kıdem tazminatı alınabilir ve süreç nasıl işliyor? İşte merak edilenler…
KIDEM TAZMİNATI ALMA ŞARTLARI
Dünya Gazetesi’nde Özgür Erdursun’un yazısına göre, kıdem tazminatı alabilmek için çalışanların yaş şartı aranmaksızın sigortalılık süresi ve prim gün sayısını doldurmuş olmaları gerekiyor. Bu şartları tamamlayanlar, Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan (SGK) “Kıdem Tazminatına Esas Yazı” alarak işten ayrılabilir ve tazminat talep edebilirler.
Sigortalılık başlangıç tarihinize göre aranan şartlar ise şu şekilde değişiyor:
8 Eylül 1999 ve Öncesi: En az 3600 prim gününü tamamlamış olmak yeterli. Bu şartı sağlayanlar, SGK’dan yazı alarak işten ayrılabiliyor.
9 Eylül 1999 – 30 Nisan 2008 Arası: 4500 prim günü ve 25 yıllık sigortalılık süresi şartını tamamlamak gerekiyor. Alternatif olarak, 7000 prim gününü dolduranlar 25 yılı beklemeden de tazminat hakkı kazanıyor.
1 Mayıs 2008 ve Sonrası: Kademeli olarak artan prim gün sayısını tamamlamak gerekiyor. Bu prim gün sayıları yıllara göre değişiyor:
2008: 4600 gün
2009: 4700 gün
2010: 4800 gün
2011: 4900 gün
2012: 5000 gün
2013: 5100 gün
2014: 5200 gün
2015: 5300 gün
2016 ve sonrası: 5400 gün
Bu şartları tamamlayan çalışanlar, SGK’dan aldıkları belgeyi noter aracılığıyla işverenlerine bildirerek işten ayrılabilirler.
KIDEM TAZMİNATI HESAPLAMASI
Kıdem tazminatı, işyerindeki her bir yıl için 1 brüt maaş olarak hesaplanır. Ancak bu tutarın bir üst sınırı yani tavanı bulunuyor. 2025 yılı için kıdem tazminatı tavanı 53.919,68 TL olarak belirlenmiştir. Dolayısıyla, maaşı bu tutarın üzerinde olan çalışanlar için bile yıllık tazminat bu miktarı aşamaz.
İşveren ödeme yapmazsa ne yapılmalı? Öncelikle bir arabulucuya başvurulması gerekiyor. Eğer 30 gün içinde anlaşma sağlanamazsa, dava açılarak hukuki süreç başlatılabilir.
İŞTEN AYRILDIKTAN SONRA TEKRAR ÇALIŞILABİLİR Mİ?
Evet. Kıdem tazminatına esas yazıyı kullanarak işten ayrılanlar, daha sonra başka bir işyerinde çalışmaya başlayabilirler. Hatta aynı şartları tekrar sağladıklarında, yeni işyerlerinden de kıdem tazminatı hakkı elde edebilirler.
Kendi isteğiyle işten ayrılmayı düşünen bir çalışansanız, sigortalılık sürenizi ve prim gününüzü kontrol etmenizde fayda var. Belki de beklediğiniz tazminat hakkı size bir adım kadar yakındır.
KIDEM TAZMİNATI NEDİR?
Kıdem tazminatı, en basit tanımıyla, bir çalışanın aynı iş yerinde belirli bir süre çalıştıktan sonra, iş sözleşmesinin kanunda belirtilen nedenlerden biriyle sona ermesi durumunda işveren tarafından ödenen bir ödemedir. Bu ödeme, çalışanın işine verdiği emeğin ve sadakatinin bir karşılığı olarak görülür.
KİMLER KIDEM TAZMİNATI ALABİLİR?
Kıdem tazminatı alabilmek için, öncelikle bir iş yerinde en az bir yıl çalışmış olmak şarttır. Bu şartı sağlayan çalışanlar, aşağıdaki durumlarda kıdem tazminatı almaya hak kazanır:
İşveren tarafından haksız yere işten çıkarılma: İşverenin, haklı bir sebep olmadan işçiyi işten çıkarması durumunda, çalışan kıdem tazminatını talep edebilir.
Askerlik görevi: Erkek çalışanlar, askere gitmek için işten ayrıldıklarında kıdem tazminatı alabilir.
Emeklilik: Emeklilik şartlarını yerine getirerek işten ayrılan çalışanlar, kıdem tazminatı almaya hak kazanır.
Kadın çalışanların evlilik nedeniyle işten ayrılması: Kadın çalışanlar, evlendikten sonraki bir yıl içinde işten ayrıldıklarında kıdem tazminatı alabilir.
İşçinin haklı nedenle işten ayrılması: İşveren, iş sözleşmesinde belirtilen yükümlülüklerini yerine getirmediğinde veya işçiye kötü muamele yaptığında, çalışan haklı nedenle işten ayrılarak kıdem tazminatını talep edebilir.
İşçinin ölümü: Çalışanın vefat etmesi durumunda, kıdem tazminatı yasal mirasçılarına ödenir.
KIDEM TAZMİNATI NASIL HESAPLANIR?
Kıdem tazminatı, her bir yıllık çalışma süresi için brüt maaşınız üzerinden hesaplanır. Ancak bu hesaplamanın bir üst sınırı, yani kıdem tazminatı tavanı bulunur. Maaşınız ne kadar yüksek olursa olsun, bu tavanın üzerindeki bir tutarı talep edemezsiniz. Yıllık olarak belirlenen bu tavan, brüt maaşı yüksek olan çalışanlar için tazminat tutarını sınırlamaktadır.
Kıdem tazminatı, çalışanların emeklerinin karşılığı olarak güvence altına alınmış önemli bir haktır. Bu nedenle, işten ayrılma durumunda şartlarınızı kontrol etmeniz ve haklarınızı bilmeniz büyük önem taşır.
Kaynak: Haber Merkezi