Prof. Dr. Metin Duyar
World Gold Council (WGC) tarafından yayımlanan güncel veriler, 2025’in ilk yarısında küresel altın talebinin geçen yılın aynı dönemine göre yaklaşık %3 oranında artış gösterdiğini ortaya koyuyor. Bu artışın ardındaki en kritik faktör, merkez bankalarının rezerv portföylerinde altının ağırlığını artırmasıdır. ABD doları ve Euro gibi geleneksel rezerv para birimlerine güvenin zayıflaması, altını yeniden stratejik bir varlık konumuna taşımaktadır.
Altın verileri ise piyasa dinamiklerinin kısa vadede dalgalı bir seyir izlediğini gösteriyor. Spot altın fiyatı 2025 Nisan ayında ons başına 3.500 dolar seviyelerine kadar yükseldi ve yatırımcıların kar realizasyonuna yönelmesiyle kısa süreli düzeltmeler yaşandı. Buna rağmen, uzun vadeli trendin yukarı yönlü olduğu net biçimde görülüyor.
Küresel Çerçevede Altının Stratejik Yükselişi
Rezerv Para Birimlerine Güvenin Zayıflaması
Uluslararası rezerv sisteminin omurgasını uzun yıllardır ABD doları oluşturmaktadır. Ancak son yıllarda ABD’nin yüksek bütçe açıkları, artan borç yükü ve küresel ticarette dolar dışı ödeme kanallarının çeşitlenmesi, doların rezerv para olarak cazibesini kısmen zayıflatmaktadır. Euro bölgesi ise kendi içsel ekonomik sorunları nedeniyle merkez bankaları açısından sınırlı bir güven unsuru oluşturabilmektedir.
Bu ortamda altın, “parasal olmayan rezerv varlığı” kimliğiyle öne çıkmaktadır. Altın; herhangi bir ülkenin mali disiplinine, politik kararlarına veya para politikası tercihlerine bağlı olmadan, küresel ölçekte kabul gören bir değer saklama aracıdır. Bu nedenle birçok merkez bankası, rezerv portföylerinde altının payını artırma eğilimine girmiştir.
Merkez Bankalarının Altın Politikaları
WGC verilerine göre, 2024 yılında merkez bankaları net bazda 1.037 ton altın alımı gerçekleştirmiştir. 2025’in ilk yarısında bu hız kısmen azalsa da alım trendi devam etmektedir. Özellikle Çin, Hindistan, Rusya, Türkiye ve Ortadoğu’daki bazı ülkeler altın rezervlerini artırmaya devam etmektedir.
Merkez bankalarının altına yönelmesinin üç temel nedeni vardır:
- Rezerv çeşitlendirmesi: Dolar ve Euro’nun oluşturduğu yüksek konsantrasyonu azaltmak.
- Jeopolitik risklerden korunma: Yaptırımlar, ticaret savaşları ve siyasi krizler karşısında altın, bloke edilemeyen bir rezerv unsurudur.
- Enflasyona karşı koruma: Yüksek enflasyon dönemlerinde altının reel değeri korunabilmektedir.
Yatırımcı Talebindeki Dönüşüm
Bireysel ve kurumsal yatırımcılar açısından da altın yeniden öncelikli bir araç haline gelmiştir. Özellikle altın destekli borsa yatırım fonları (Gold ETFs), finansal sistemde likiditeyi artırmakta ve fiziki altına erişim zorluklarını ortadan kaldırmaktadır.
2025’in ikinci çeyreğinde ETF yatırımları global ölçekte yaklaşık %6 artmıştır. Bu artış, yatırımcıların altına yalnızca fiziki talep üzerinden değil, aynı zamanda finansal araçlar üzerinden de yoğunlaştığını göstermektedir.
Fiyat Dinamikleri ve Volatilite
Altın fiyatı, tarihsel olarak jeopolitik krizler, faiz oranları ve enflasyon beklentilerine son derece duyarlı bir yapıya sahiptir. ABD Merkez Bankası’nın faiz indirimleri beklentisi ve doların zayıflaması, altın fiyatlarını yukarı itmektedir. Buna karşın, ani kar realizasyonları veya tahvil faizlerindeki ani yükselişler, kısa vadeli düzeltmeleri tetikleyebilmektedir.
2025’in ilk yarısında yaşanan ons bazında %26’lık artış, aslında altının yalnızca bir yatırım aracı değil, aynı zamanda küresel finansal güvenlik ağının parçası haline geldiğinin işaretidir.
Altının Rezerv Aracı Olarak Üstünlükleri
Altının rezerv aracı olarak tercih edilmesinin temel avantajlarını şu şekilde özetlemek mümkündür:
- Likidite: Küresel piyasalarda 24 saat işlem görmesi nedeniyle yüksek likiditeye sahiptir.
- Karşı taraf riski yoktur: Altın, devletlerin veya finansal kurumların yükümlülüğüne bağlı değildir.
- Değer istikrarı: Uzun vadede enflasyona karşı güçlü bir koruma sağlar.
- Kültürel ve tarihsel kabul: Takı ve ziynet olarak da talep görmesi, altına evrensel bir talep tabanı kazandırmaktadır.
Buna karşın, altının depolama maliyetleri, sigorta giderleri ve faiz getirisi sağlamaması gibi bazı dezavantajları da bulunmaktadır. Ancak merkez bankaları açısından bu maliyetler, jeopolitik risklerden korunma ve rezerv çeşitliliği sağlama gibi faydalar karşısında ikincil planda kalmaktadır.
Türkiye’nin Pozisyonu
Tarihsel Arka Plan
Türkiye, altınla olan kültürel ve ekonomik bağları en güçlü ülkelerden biridir. Osmanlı’dan günümüze, altın hem birikim hem de geleneksel hediyeleşme aracı olarak yaygın biçimde kullanılmıştır. Bu kültürel alışkanlık, altını yalnızca bir finansal varlık değil, aynı zamanda sosyal bir “güvenlik ağı” haline getirmiştir. Özellikle kriz dönemlerinde Türk halkının “yastık altı” tabir edilen fiziki altın birikimleri, resmi rezervlerin çok üzerinde büyüklüklere ulaşmaktadır.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), 2011’den itibaren rezerv yönetiminde altının payını artırmaya başlamış, bankaların zorunlu karşılıklarının bir bölümünü altın cinsinden tesis etmelerine izin vermiştir. Bu politika, hem iç piyasadaki altının finansal sisteme kazandırılmasını sağlamış hem de TCMB rezervlerini güçlendirmiştir.
Resmî Rezervlerde Altının Yeri
Son yıllarda TCMB, altın rezervlerini düzenli biçimde artırmıştır. 2025 itibarıyla Türkiye’nin resmi altın rezervi yaklaşık 540 ton seviyesine yaklaşmış ve ülkeyi dünyanın ilk 15 altın rezervine sahip ülkesi arasına sokmuştur. Bu rezerv büyüklüğü, Türkiye’nin finansal kırılganlıklarını azaltma yönünde stratejik bir tampon görevi görmektedir.
Altının rezervlerdeki payı yaklaşık %35 seviyesindedir. Bu oran, ABD, Almanya veya Fransa gibi gelişmiş ekonomilerin altında kalmakla birlikte; Çin, Hindistan ve Rusya gibi yükselen ekonomilerle kıyaslandığında paralel bir seyir izlemektedir. Türkiye açısından altın, döviz rezervlerine alternatif değil, tamamlayıcı bir unsur olarak değerlendirilmektedir.
Altın İthalatı ve İhracatı
Türkiye, önemli bir altın üreticisi olmasına rağmen, iç talep kapasitesi nedeniyle net ithalatçı konumundadır. 2023’te altın ithalatı 319 ton ile rekor seviyelere ulaşmış, 2024’te ise 160 ton civarına gerilemiştir. 2025’in ilk yarısında ithalat, yüksek fiyatlar ve regülasyonlar nedeniyle kısmen azalmış görünmektedir. Türkiye, özellikle Ortadoğu ve Güney Asya pazarlarına rafine altın ihracatında güçlü bir aktör konumu büyütmektedir.
İç Piyasada Yatırımcı Davranışı
Türkiye’de bireysel yatırımcılar altını, özellikle döviz kuru dalgalanmaları ve enflasyona karşı korunma amacıyla tercih etmektedir. 2024-2025 döneminde Türk lirasının değer kaybı, bireysel yatırımcıyı yoğun şekilde fiziki altına yöneltmiştir. Kuyumculuk sektörü, bankaların altın mevduat hesapları ve dijital altın ürünleri bu talebin ana kanallarını oluşturmaktadır.
Özellikle dijital altın sertifikaları (DGC) ve bankaların mobil uygulamaları üzerinden gram altın alımları, yatırımcı davranışında önemli bir dönüşüm yaratmıştır. Fiziki altına erişimin maliyetli ve riskli olduğu dönemlerde, dijital çözümler küçük yatırımcı açısından cazip hale gelmektedir.
Sanayi ve Kuyumculuk Sektöründeki Rolü
Altın, Türkiye’de yalnızca yatırım aracı değil, aynı zamanda sanayi girdisidir. Kuyumculuk ve mücevherat sektörü, Türkiye’nin ihracatında ilk 10 kalem arasında yer almakta ve yıllık 7–8 milyar dolarlık bir ihracat hacmine ulaşmaktadır. Bu sektör, istihdam yaratması açısından da stratejik öneme sahiptir.
Bununla birlikte, sektörün en büyük kırılganlığı, altın fiyatlarındaki ani dalgalanmalar ve ithalat maliyetleridir. Yüksek fiyat dönemlerinde üretim maliyetleri artmakta, rekabetçilik azalmakta ve ihracat performansı zayıflamaktadır. Bu nedenle, Türkiye’nin altın rezerv politikası yalnızca finansal değil, aynı zamanda reel sektör dengeleri açısından da kritik bir rol oynamaktadır.
Altının Stratejik Avantajları
Türkiye açısından altının rezervlerde daha yüksek pay almasının dört temel avantajı vardır:
- Finansal istikrar: Döviz krizlerinde altın, rezervlerin değerini korur.
- Enflasyona karşı koruma: Uzun vadede altın, parasal genişlemenin etkilerini absorbe eder.
- Jeopolitik güvenlik: Yaptırımlara karşı bloke edilmesi güç bir varlıktır.
- Toplumsal kabul: Vatandaşların altına olan güveni, rezerv politikalarıyla örtüşür.
Karşılaşılan Riskler
Bununla birlikte altın rezervlerinin artması bazı riskleri de beraberinde getirir:
- Getiri eksikliği: Altın faiz veya kupon getirisi sağlamaz; fırsat maliyeti yüksektir.
- Likidite baskısı: Ani nakit ihtiyacında altını mobilize etmek döviz kadar hızlı olmayabilir.
- Fiyat dalgalanmaları: Küresel şoklarda kısa vadeli volatilite risklidir.
- Depolama ve sigorta maliyetleri: Fiziki altının saklanması ek maliyet yaratır.
Türkiye İçin Önerileri
- Rezerv Çeşitlendirmesi: Döviz ve altın arasında denge korunmalı; altının payı kademeli artırılabilir.
- Altın Finansman Araçlarının Geliştirilmesi: Dijital altın sertifikaları, altına dayalı tahviller gibi ürünler yaygınlaştırılmalıdır.
- Kuyumculuk Sektörü Destekleri: İhracatta rekabetçiliğin korunması için finansman mekanizmaları güçlendirilmelidir.
- Yastık Altı Altının Ekonomiye Kazandırılması: Bankacılık sistemi üzerinden teşvikler artırılmalı, güvenlik ve maliyet avantajları sağlanmalıdır.
- Bölgesel Ticaret Merkezi Olma Stratejisi: İstanbul, Ortadoğu ve Avrasya için altın ticaretinin merkezi haline getirilebilir.
Genel Sonuç
Altın, küresel finans mimarisinde yeniden stratejik bir rezerv aracı olarak öne çıkmaktadır. WGC ve Kitco verileri, merkez bankalarının bu eğilimi güçlendirdiğini, yatırımcıların ise altına olan talebini sürdürdüğünü göstermektedir. Türkiye, tarihsel ve kültürel bağları, kuyumculuk sektöründeki gücü ve finansal rezerv politikalarıyla bu dönüşümün tam merkezinde yer almaktadır.
Altının rezerv aracı olarak stratejik yükselişi, Türkiye için hem fırsat hem de sorumluluk taşımaktadır. Fırsat; finansal istikrarın güçlendirilmesi, ekonomik dalgalanmalara karşı dayanıklılığın artırılması ve küresel altın ticaretinde bölgesel merkez olma ihtimalidir. Sorumluluk ise, bu politikaların maliyetlerini, risklerini ve uzun vadeli sürdürülebilirliğini dikkatle yönetmektir.
Sonuç olarak, Türkiye’nin altın rezerv stratejisini geliştirmesi, yalnızca finansal güvenlik değil, aynı zamanda ekonomik ve jeopolitik konumunu güçlendiren bir adım olacaktır.
Kaynak: Sanayi Gazetesi