Kemal SÜME
Süme Endüstri Kurucusu ve Yöneticisi
1923 Türkiye’sinin şartlarına, bölgenin içerisinde bulunduğu duruma ve küresel aktörlere baktığımızda, bu zaferi korumak ve daha güçlü durabilmek, ilelebet yaşatabilmek için yeni bir anlayışa, inkılaplara ve elbette büyük bir sanayi hamlesine ihtiyaç vardı. Özellikle sanayileşmenin sağlayacağı ‘ekonomik bağımsızlık’ bu ülkenin yeniden ayağa kalkması ve özgüven tazelemesi açısından çok kıymetli olacaktı, ki oldu da. Bu hususta Yüce Atatürk’ün vizyoner liderliğinin, dehasının ve Onunla yürüyen yol arkadaşlarının önemini bir defa daha anlıyoruz.
Savaşın yıkımından çıkmış bir ülkede, kaynaklar, altyapı ve sanayileşme açısından kalifiye iş gücü oldukça yetersizdi ancak buna rağmen devrim niteliğinde adımlar atıldı. 1923’te İzmir İktisat Kongresi’nde alınan kararlar, ekonomik bağımsızlığın yol haritasını çizmesi bakımından çok önemlidir. Devlet öncülüğünde -ve halkın varıyla, yoğuyla- kurulan onlarca fabrika, Cumhuriyetimizin sanayi politikalarının temelini oluşturdu (Yazımızın sonunda Atatürk döneminde açılan fabrikaların listesini ekledik*).
Türkiye’nin her yanında kurulan devasa fabrikalar (bilhassa fişek fabrikaları, tersaneler, Paşabahçe, Sümerbank ve Karabük Demir Çelik gibi öncü fabrikalar) hem demiryolu ulaşımı gelişimini desteklemiş hem doğudan batıya, kadınıyla erkeğiyle ciddi bir istihdam oluşturmuş hem de yeni üretim kolları ve meslek grupları oluşturarak zaman içerisinde endüstriyel bir ağ oluşturmuştur. Türkiye’de modernizmin, bu sanayi devrimi ile ivmelendiğini rahatlıkla söyleyebiliriz.
O dönemin ruhunu, fabrikalarda yer alan afiş ve tabelalarda yazan mottolardan daha iyi hissedebiliriz:
-Türk sanayisinin temeli burada atılıyor. Emekle, akılla, bağımsızlıkla! (Sümerbank Nazilli Fabrikası)
-Çarklar dönerse millet yükselir! (Kayseri Bez Fabrikası)
-Fabrikalarımız, milletimizin kalesidir! (Sümerbank’ın fabrikalarında yazan Atatürk özdeyişi)
-Demir dağları eritin, milletimizi yükseltin! (Karabük Demir Çelik fabrikası)
-Şekerimiz yerli, emeğimiz milli! (Alpullu Şeker Fabrikası)
Temelleri savaşlarla, mücadelelerle ve kararlılıkla atılan Cumhuriyetimiz, akılla, bilimle, inkılaplarla ve elbette sanayi devrimiyle güçlenmiş, kurulduğu günden bugüne değin yaşanan
Tüm global ve kendi sınırları dahilinde olan kaoslara, krizlere ve olumsuzluklara karşı büyük bir dirayet göstermiştir ve gösterecektir. Siyaseten yahut dünya konjonktürü itibari ile kültürel, ekonomik veya sosyal değişimler, dalgalanmalar ülkelerin kronolojik süreçleri boyunca daima olmuştur ve olacaktır ancak Yüce Atatürk’ün ifadeleri ile ‘Türkiye Cumhuriyeti ilelebet payidar kalacaktır.’
Bu kutlu günü, yine ve yeniden Cumhuriyetimizin ‘FABRİKA AYARLARINI’ hatırlayarak, daha çok düşünerek, daha çok üreterek ve daha ‘kaliteli’ çalışarak dolu dolu yaşamalıyız. Biliyoruz ki, ‘ülkesini en çok seven, işini en iyi yapandır!
Cumhuriyet Bayramınızı sevgiyle kutlarım.
Atatürk Döneminde Kurulan Fabrikalar:
1. Ankara Fişek Fabrikası (1924)
2. Gölcük Tersanesi (1924)
3. Şakir Zümre Fabrikası (1925)
4. Eskişehir Hava Tamirhanesi (1925)
5. Alpullu Şeker Fabrikası (1926)
6. Uşak Şeker Fabrikası (1926)
7. Kayseri Uçak Fabrikası (1926)
8. Kırıkkale Mühimmat Fabrikası (1927)
9. Bünyan Dokuma Fabrikası (1927)
10. Eskişehir Kiremit Fabrikası (1927)
11. Kırıkkale Elektrik Santrali ve Çelik Fabrikası (1928)
12. Ankara Çimento Fabrikası (1928)
13. Ankara Havagazı Fabrikası (1929)
14. İstanbul Otomobil (Ford) Montaj Fabrikası (1929’da anlaşma onaylandı)
15. Kayaş Kapsül Fabrikası (1930)
16. Nuri Killigil Tabanca, Havan ve Mühimmat Üretim Tesisleri (1930)
17. Kırıkkale Elektrik Santrali ve Çelik Fabrikası (1931)
18. Eskişehir Şeker Fabrikası (1934)
19. Turhal Şeker Fabrikaları (1934)
20. Konya Ereğlisi Bez Fabrikası (1934)
21. Bakırköy Bez fabrikası (1934)
22. Bursa Süt Fabrikası (1934)
23. İzmit Paşabahçe Şişe ve Cam Fabrikası (1934 temel atma)
24. Zonguldak Antrasit Fabrikası (1934 temel atma)
25. Zonguldak Kömür Yıkama Fabrikası (1934)
26. Keçiborlu Kükürt Fabrikası (1934)
27. İsparta Gülyağı Fabrikası (1934)
28. Ankara. Konya, Eskişehir ve Sivas Buğday Siloları (1934 meclis onayı)
29. Paşabahçe Şişe ve Cam Fabrikası (1935)
30. Kayseri Bez Fabrikası (1934 temel atma)
31. Nazilli Basma Fabrikası (1935 temel atma)
32. Bursa Merinos Fabrikası (1935 temel atma)
33. Gemlik Suni İpek Fabrikası (1935 temel atma)
34. Keçiborlu-Kükürt Fabrikası (1935)
35. Ankara Çubuk Barajı (1936)
36. Zonguldak Taş kömürü fabrikası (1936)
37. Barut. Tüfek ve Top Fabrikaları (1936)
38. Nuri Demirağ Uçak Fabrikası (1936)
39. Malatya Sigara Fabrikası (1936)
40. Bitlis Sigara Fabrikası (1936)
41. Malatya Bez Fabrikası ( 1937 temel atma)
42. İzmit Kağıt ve Karton Fabrikası (1934 temel atma)
43. Karabük Demir Çelik Fabrikası (1937 temel atma)
Kaynak: Sanayi Gazetesi