İş Dünyasında EYT Sarmalı: EYT’lilerin işten ayrılmasıyla birlikte hali hazırda iş gücü sıkıntısı çeken sektörlerdeki açık artmaya başladı. İş verenler ise çözümü KGF’de arıyor.
2 milyonu aşkın çalışanı ilgilendiren EYT düzenlemesi birçok sektörde üretimi tehdit etmeye başladı. Nitelikli iş gücüne ihtiyaç duyulan sektörlerde yetişmiş elemanlarını kaybetmek istemeyen firmalar çalışanlarına yüksek ücret veya tatil teklif ederken çalışanlarının tazminatlarını ödemek isteyen iş verenler krediye ulaşmakta güçlük çekiyor.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı verilerine göre 2,2 milyon kişi EYT’den faydalanıyor. 2023 yılı nisan ayı içerisinde ilk maaşlarını alan EYT’lilerin işten ayrılmasıyla ortaya çıkan boşluk dikkate alındığında bu konu hem işçi hem de iş veren arasında stratejik olarak bazı sorunları da beraberinde getiriyor. EYT düzenlemesi durgunluk yaşayan sektörlerde rahatlama yaratırken nitelikli iş gücüne ihtiyaç duyulan sektörlerde önemli ölçüde açık oluşturuyor.
Küçülen Sektörlerde Fırsat
EYT’li vatandaşların işten ayrılma durumu hazır giyim ve tekstil gibi daralma yaşanan sektörlerde uygulama fırsata dönüşürken tazminatlar yük olarak firmaların önünde duruyor. Gelişmeler bazı sektörlerde mavi ve beyaz yakalı çalışanlar arasındaki ücret farkında mavi yaka lehine olurken Sektörde çalışacak eleman bulamayan iş verenler EYT’nin şirketlerin yükünü artırdığını ve maaş konusunda bazı olumsuzlukların yaşandığını dile getirdi. Endüstriyel Mutfak, Çamaşırhane, Servis ve İkram Ekipmanları Derneği Başkanı Güçlü Kaplangı, sektörde maaşların Türkiye ortalamasının üzerinde olduğunu aktararak, “Asgari ücretin en az 1,5-1,6 katı maaşlar konuşulmaya başlandı. Emekli ikramiyesini alıp emeklilik yaşamak isteyenler var. Onları elde tutma çabalarımız da giderleri artırıp dengeleri bozuyor. İki dil bilen ihracat sorumlusundan daha yüksek maaş alan kaynakçımız var. Şu anda bu sektörde bu tarz durumlar yaygın. Mavi ve beyaz yaka arasında ücret farkı mavi yaka lehine açılıyor. Planlaması zor olacak ama sanayici bunları da aşacaktır” açıklamalarında bulundu.
KGF’ye Erişim Sıkıntısı
Tazminatlar konusunda çözüm olması beklenen KGF kredilerinin ise bankalara tahsis edilmesine rağmen henüz ödeme alınamadığı iş verenler tarafından dile getiriliyor. Türkiye Giyim Sanayicileri Derneği (TGSD) Başkanı Ramazan Kaya giyim sanayisinde yaşanan kayıp ile istihdam fazlalığının oluşturduğunu aktardı. EYT ile ilgili daha çok finans yönünden sıkıntı yaşandığını vurgulayan Kaya, KGF (Kredi Garanti Fonu) kredilerine ulaşmakta güçlük çektiklerini belirtti. Kaya, “Krediler KOBİ ve KOBİ dışı diye ikiye ayrılıyor. Önce KOBİ’lere verileceği belirtildi. Hazır giyimde firmalar daha çok KOBİ dışı firmalar oluşturuyor. Şu an KOBİ dışı firmalar EYT kredisine ulaşamıyor. İşçi ile işveren bu sebeple karşı karşıya kaldı. İşçiler haklarını istiyor, işveren ödemek istiyor ama nakit akışı sıkıntılı. EYT’liler başvuru yaptılar firmalar kabul etmek zorundalar. Paralar ödenmekle yükümlü ve şu an bunların da ödendiğini duyamıyorum. Herkes KGF fonlu kredi desteğini bekliyor” şeklinde konuştu.
Yüksek Maaş ve Tatil Önerisi
Kütahya Porselen 1.304 bin 304 çalışanının 359’unun EYT ve 15 yıllık hak kullanımı ile kendi istekleri sonucu işten ayrılması sebebiyle eski teknolojili üretim bantlarının bir kısmında üretimi durdurma kararı aldığını açıkladı. Firmanın Kamuyu Aydınlatma Platformu’na (KAP) yapılan açıklamada durdurulan faaliyetlerin üretime etkisinin yüzde 20 olduğu ifade edildi. Söz konusu 359 çalışana ödenecek kıdem ve ihbar tazminatlarının toplamının 48 milyon TL olduğu bilgisini verdi. Kütahya Porselen’in 359 çalışanının işten ayrılması ve bu yüzden bazı bantlarda üretimin durması sonrası açıklama yapan sektör temsilcileri, benzer durumun kalifiye eleman sıkıntısı yaşayan birçok sektörü tehdit ettiğini vurguladı. Üretimin durmasını önlemek isteyen firmaların EYT’li çalışanlara ekstra tatil ya da yüksek ücret önerdiği belirtiliyor.
3 Maaş Alan İşçi Grubu
İstanbul Demir ve Demir Dışı Metaller İhracatçıları Birliği Başkanı Çetin Tecdelioğlu, metal sektöründe de EYT’nin olumsuz etkilerini görmeye başladıklarını dile getirerek çalışanların verimli çalışma zamanlarında emekli olmalarının uzun vadede etkilerini göstereceğini belirtti. Uygulamanın zamanlamasının ve yaşının doğru olmadığını savunan Tecdelioğlu, “İş barışında ciddi sıkıntı var. Finansmana erişim konusunda sektör olarak sıkıntılı bir süreçten geçiyoruz. Bankalardan yüksek faiz nedeniyle kredi alamıyoruz. Halihazırda krediye başvurularda bulunuldu ancak EYT için çıkarılan KGF’yi alamadık, alanı da göremedik” açıklamalarına yer verdi. Sanayicilerin tazminat ödemekte zorluk çektiğini anlatan Tecdelioğlu, “Ciddi bir nakit sıkışıklığı var. Bu durum finansmanı ağırlaştırıyor. Bankaya bağımlı şirketlerde çok ciddi finansman sıkıntısı yaratıyor. Bir şekilde ya taksitle ya da farklı formüllerle uzlaşma yoluna gidiyoruz, 42 yaşında, en verimli çağındaki gençlerimizi emekli yaptık. Tazminat, emekli maaşı ve kendi maaşını alarak 3 maaş alan işçi grubu ortaya çıktı” dedi.
Kalifiye Eleman Yetersizliği
EYT’nin iş dünyasına olumsuz katkıları olabileceği gibi olumlu katkıları da olacak. Olumlu olarak sıralanması gerektiğinde 2,2 milyon EYT’li emekli olma hakkını elde etmiş olsa bile bunların çoğunun ülkedeki ekonomik durumlar halen daha yaşlarının genç olması veya yarım kalan bazı projelerin finanse edilebilmesi için çalışmaya devam edebilecek. Bunun yanı sıra uzun vadede iş dünyasının en önemli riski yetişmiş insan kaynağını kaybedecek. Her sektörde yetişmiş insan kaynağına ulaşma oldukça güçleşmişken iş dünyasının deneyimli çalışanlarının yerine benzer yetkinliklerde insan kaynağı bulmakta zorlanacaklar. Deneyimli çalışanların eksilmesi de bazı iş süreçlerinin belirli bir süre aksamasına neden olacak, üretilen ürün veya hizmeti nicelik ve nitelik anlamında olumsuz yönde etkileyecek. Diğer yandan işten ayrılacak kişilerin deneyimli olması sebebiyle yerine yeni alınacak personelin deneyimli olmaması sebebiyle kimi işler için belki de iki personelin alınması gerçekleştirilecek. Bu durumda da iş verene belli oranda daha yüksek personel maliyeti olarak yansıyor. Emekliliği hak eden çalışanların bazılarını kurumun rakiplerinin işe alma ihtimali de göz önüne alındığında rakip firmaya daha yüksek maaşla geçiş yapan kişi şirkete ait üretim veya çeşitli bilgilerle rakibe geçiş yapması ayrı bir risk unsuru olarak karşıya çıkıyor. EYT Düzenlemesinden etkilenecek 2,2 milyon kişinin hepsini aynı anda işi bırakması durumunda çalışan iş gücünde yüzde 5,6 oranında bir azalma meydana gelecek.
İş Verenlerin Talepleri
İş verenlerin büyük bölümü KGF’ye erişimde sıkıntı yaşadığını dile getirirken emekliliğini isteyen işçilerinin ödemelerini yapması için bazı düzenlemeler talep ediyor. EYT’nin devlet bütçesine getireceği yük göz önüne alındığında mevcut çalışanların SGK prim payının yükseltilmesi, emekliliği hak edecek milyonlarca çalışan olduğunu düşündüğümüzde işlerin olumsuz etkilenmemesi için hepsinin aynı anda emekli edilmesi yerine uzun süreli ihbar süresi şartı koyma gibi zamana yayılarak veya net kural setleriyle emeklilik sürecinin etkin yönetilmesi gerekiyor.