Türk Bilim İnsanlarından Yeni Salgın Ölçüm Yöntemi: Dalga Boyu Modeli- Hacettepe Üniversitesi Sağlık Yönetimi bölümünden Tevfik Bulut ve Prof. Dr. Mehmet Top tarafından geliştirilen dalga boyu modeli, salgınların büyüklüğünü hesaplamak için kullanılıyor. Bu yeni yöntem, Covid-19 ve diğer salgınlarla ilgili daha etkili ve kolay bir şekilde bilgi sağlıyor.
Türk bilim insanları; Sanayi Gazetesi yazarı, Teknoloji Bakanlığı’nda sanayi ve teknoloji uzmanı Tevfik Bulut ve Hacettepe Üniversitesi Sağlık Yönetimi Bölümü Sağlık Politikası ve Ekonomisi Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Mehmet Top tarafından geliştirilen dalga boyu yöntemi, İngiltere Kraliyet Halk Sağlığı Derneği’nin resmi bilimsel dergisi Public Health’te yayınlandı. Bu yöntem, Covid-19 gibi salgınların büyüklüğünü hesaplamaya olanak tanıyor.
Dalga Boyu ve Salgın Doğru Orantılı
Dalga boyu modelinde dalga boyu uzunluğu, salgının etki alanı ve büyüklüğünü gösteriyor. Yapılan araştırmalar, dalga boyu uzunluğunun yüksek olduğu durumlarda salgının etki alanının ve büyüklüğünün de yüksek olduğunu ortaya koyuyor.
Yöntem, ölüm oranı, prevalans ve insidans gibi temel epidemiyolojik göstergelerin salgının büyüklüğü hakkında yeterli bilgi vermediği sorununu çözmek amacıyla tasarlandı. Bu yeni yöntem, önceki versiyonundan farklı olarak “ilk vakadan itibaren geçen süre”, “insani gelişme” ve “nüfus yoğunluğu” gibi ek değişkenleri kullanarak salgının büyüklüğünü ölçebiliyor.
Yapılan çalışmalarda, OECD ülkeleri bağlamında Covid-19 salgınının epidemiyolojik dalga boyu tahmin edildi. Bulgulara göre, 2020, 2021 ve 2022 yıllarında en yüksek dalga boyuna sahip ülke ABD olarak belirlendi. En düşük dalga boyuna sahip ülke ise Avustralya oldu. Türkiye ise 2022’de dalga boyu büyüklüğü açısından OECD üyesi ülkeler arasında 7. sırada yer aldı.
Diğer Salgın Araştırmalarına Işık Tutacak
Özellikle ABD’nin salgına yanıt vermede federal düzeyde yetersiz kalması ve sağlık sisteminin parçalı doğası, salgın büyüklüğünün en yüksek olduğu ülke olarak belirlenmesine sebep olarak gösterildi. Avustralya ise ulusal düzeyde iyi koordine edilen kamu politikaları ve hükümet uygulamalarıyla salgın büyüklüğünün en düşük olduğu ülke oldu.
Bu yeni yöntem, Covid-19 salgını ve diğer salgınlarla ilgili gelecekte yapılacak araştırmalara ışık tutmayı hedefliyor. Epidemiyolojik dalga boyu modeli, salgın sürecinin daha yakından takip edilebilmesine olanak sağlayarak karar vericilerin daha hızlı ve güvenilir kararlar almasına yardımcı olabilir.