Depremi Önceden Tahmin Edecek Sistem Türkiye’de Geliştiriliyor!: Türkiye İş Bankası’nın desteğiyle İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) bünyesinde, başta Marmara Bölgesi olmak üzere ülkemizdeki aktif fayların oluşturduğu tehlikelere dair veri üretecek bir merkez kuruldu. Marmara Aktif Fay Tehlike ve Risk Uygulama ve Araştırma Merkezi (MATAM) hayata geçirildi.
İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Türkiye İş Bankası Marmara Aktif Fay Tehlike ve Risk Uygulama ve Araştırma Merkezi, İTÜ Ayazağa Kampüsü’nde düzenlenen ve İş Bankası Genel Müdürü Hakan Aran, İTÜ Rektörü Prof. Dr. İsmail Koyuncu ile Merkezde görev alacak akademisyenlerin katıldığı toplantıyla tanıtıldı.
MATAM Hayata Geçirildi
Ülkemizdeki aktif fayların oluşturduğu tehlikelere dair veri üretecek ve detaylı bilimsel çalışmalar yürütecek bir merkez olan Marmara Aktif Fay Tehlike ve Risk Uygulama ve Araştırma Merkezi (MATAM) hayata geçirildi. Merkezde; başta Marmara Bölgesi olmak üzere ülkemizdeki aktif fayların oluşturduğu tehlike ve risklere dair risk haritalama teknikleri geliştirilecek. Aynı zamanda bina bazlı ivme haritaları oluşturularak deprem senaryoları hazırlanacak ve bu senaryolar ile kentsel dönüşüm, sanayi planlama ve afete hazırlık altyapısı için veri üretilecek. MATAM’ın ivme ölçerleri 4’ün üzerindeki depremleri haber verecek. MATAM’da jeoloji mühendisliği, jeokimya-jeodinamik, jeodezi ve fotogrametri, elektronik haberleşme, şehir ve bölge planlama, hidrojeoloji mühendisliği, inşaat mühendisliği gibi deprem konusuyla birebir örtüşen bilimsel konularda uzman akademisyenler görev alacak.
“Can Kayıplarını Önlemenin Yolu Bilimden Geçiyor”
İş Bankası Genel Müdürü Hakan Aran, toplantıda yaptığı konuşmada, geçen yıl 6 Şubat’ta yaşanan büyük deprem felaketinin ardından benzer bir felaket yaşanması durumunda can kayıplarının önüne geçilebileceği inancıyla bu iş birliğini hayata geçirdiklerini belirterek, bunun yolunun da bilimden geçtiğine inandıklarını, bu nedenle böyle bir Merkezin kurulmasını çok önemsediklerini ifade etti. İTÜ’nün 250. yılına denk gelen 2023 yılında Banka yönetim kurulundan çıkan Merkezin desteklenmesi kararını, İş Bankası’nın 100. yılında duyurmaktan büyük mutluluk duyduklarını ifade eden Aran, MATAM’ın aynı zamanda üniversite, kamu ve özel sektör iş birliğinin en güzel örneklerinden biri olduğunu söyledi. Hakan Aran, ülkemizde aktif fay hatlarına ilişkin mevcut verinin toplanması, olmayan verinin üretilmesi, bu verilerin modern koşullarda saklanması ve bilimsel araştırma yapmak isteyen tüm akademisyenlerle paylaşılması, işlenmesi konusunu çok kıymetli bulduklarını belirterek, “Toplumumuz için ise özellikle binalarımızdaki risklerin tespiti için hızlı ve tahribatsız değerlendirme yöntemlerinin bulunması, yeni güçlendirme metotlarının ortaya çıkarılması, bu merkezdeki kazanımların her yaş ve eğitim grubu için Türkiye’ye yayılması; çocuk, genç ve yetişkinlerde bilinçlendirme ve farkındalık çalışmaları yapılmasını en değerli kazanımlar olarak görüyorum” dedi.
Bilgi Düzeyi Daha Üst Seviyelere Çıkacak
İstanbul Teknik üniversitesi Rektörü Prof. Dr. İsmail Koyuncu, protokol imza töreninde yaptığı konuşmada MATAM’ın ilerleyen dönemlerde Türkiye’nin deprem araştırmalarındaki bilgi düzeyini çok daha üst seviyelere çıkaracağını belirterek, “Merkezimiz, bu alanda çalışan gençlerin önünü açacağı gibi, aynı zamanda akademisyenlerimiz öncü çalışmalarıyla ülkemize büyük katkı sağlayacaklardır. Umuyorum ki, böylesi güzel iş birliği protokollerinin sayısı her geçen gün artar. Bunun olması adına biz İTÜ olarak elimizden gelen gayreti gösteriyoruz ve göstermeye de devam edeceğiz” ifadelerini kullandı.,
“MATAM, Türkiye’nin ‘Apollo’ Projesi Olacak”
MATAM’ın proje yürütücülüğünü üstlenen Prof. Dr. Cenk Yaltırak ise konuşmasında binaların konumuna ve zemine değinerek, “Bu alanda üreteceğimiz sayısal haritalar, modellemeler sayesinde; biz herhangi bir yerde, deprem potansiyeli olan bir fayın hangi büyüklükte deprem üreteceğini ve buradan çıkan deprem dalgalarının zemini nasıl etkileyeceğini, zemindeki olayların binaları nasıl etkileyeceğini ortaya koyarak zemin bina-ilişkisinin nasıl kurgulanacağı üzerine yeni ve dinamik veriler elde etme imkânına kavuşacağız. MATAM’ı, ‘Apollo’ projesine benzetiyorum. Bizler, eldeki verilerle ve en güncel teknolojiyle fark yaratacak çok disiplinli araştırmalara imza atmayı hedefliyoruz” cümlelerine yer verdi.
Bölgedeki Aktif Fay Hattı Korkutuyor
Marmara’da bütün organize sanayileri kovalamak istediklerinin altını çizen Cenk Yaltırak, “Çünkü tüm organize sanayi bölgeleri deprem açısından tehlike arz etmekte. Deprem olma riski en yüksek olan yerde organize sanayi olmaz, bu bölgelerde eski fabrikalar olmaz. Çünkü nüfusu arttırmaktan başka bir işe yaramıyor. Artık hızlı bir zamandayız. Peki bu vereceğimiz datalar böyle bir şeye sebep olur mu bunu zaman gösterecek. Şimdi Marmara bölgesinde böyle bir datanın ortaya çıkartacağı manzara her yere her yatırımın yapılmasının ekonomik olmadığını gösterir. Siz eğer bir yerde bir fabrika kuracaksanız o bölgede sizin fabrikanız güvenli olabilir ama çalışanlarınız güvende değilse sıkıntı büyük. Burada aktif fay hattı var ve ne zaman kırılacağı da belli değil. Hayatta en önemli şey de gerçekle yüzleşmektir. Toplum gerçekle yüzleşiyor” dedi. Cenk Yaltırak, yaptığı konuşmada ayrıca sosyal medyada deprem eğitimi vermek istediklerini belirtti. Marmara Aktif Fay Tehlike ve Risk Uygulama ve Araştırma Merkezi’nde ilk etapta jeoloji mühendisliği, jeodezi ve fotogrametri, elektronik haberleşme, şehir ve bölge planlama, inşaat mühendisliği, hidrojeoloji mühendisliği gibi farklı uzmanlık alanlarından 12 kişilik bir akademik kadro görev yapacak. Kadroda Prof. Dr. Yaltırak’ın yanı sıra Prof. Dr. Serdar Akyüz, Prof. Dr. Gürsel Sunal, Prof. Dr. Nebiye Musaoğlu, Prof. Dr. Himmet Karaman, Prof. Dr. Şule Öğüdücü, Prof. Dr. Seda Kundak, Doç. Dr. Beyza Taşkın, Doç. Dr. Orkan Özcan, Doç. Dr. Cengiz Zabcı, Dr. Ahmet Akoğlu, Dr. Gülsen Uçarkuş ve Dr. Ufuk Tarı yer alıyor.
Nedir Bu MATAM?
İstanbul Teknik Üniversitesi Türkiye İş Bankası Marmara Aktif Fay Tehlike ve Risk Uygulama ve Araştırma Merkezi’nin (MATAM) amaçları şunlar: Başta Marmara Bölgesi olmak üzere aktif fayların oluşturduğu tehlike ve riski yüksek başarımlı olarak açığa çıkarmak için dinamik, sayısal, interaktif tehlike ve risk haritalama teknikleri geliştirmek ve aktif faylarda son kullanıcılar için yüksek hassasiyette tehlike ve risk verisi üretmek için ileri araştırmalar yapıp yeni yöntemler ve projeler geliştirmek. Marmara Bölgesinde bulunan aktif faylarının yüksek çözünürlüklü ve üç boyutlu fay haritalarını hazırlamak için sayısal arazi modelleri ve çok ışınlı batimetri verilerini toplamak, aktif fay segmentlerinde oluşacak depremlerin büyüklüklerini belirlemek.
Deprem Riski Azalacak
Oluşturulan aktif fay haritaların ve hesaplanan deprem büyüklüklerini farklı azalım ilişkileri için yüksek hassasiyette (bina bazında) en büyük yer ivmesi, en büyük yer hızı, spektral ivme ve spektral yer değiştirme haritalarının üretilmesini sağlamak, bu haritalar ile afete yönelik deprem senaryoları üretmek amaçlanacak. Bu senaryolar ile kentsel dönüşüm, sanayi planlama ve afete hazırlık alt yapısı için kamuya ve son kullanıcılara veri üretilmiş olacak. Aktif fay araştırmaları alanında farklı disiplinlerden gelen yüksek seviyede ihtiyaç duyulan donanım ve yetkinlik sahibi insan ve iş gücünü, araştırmacıları, mühendisleri eğiterek öncelikle Marmara Bölgesi ve Türkiye’de öncelikli sismik boşlukların incelenmesinde kentlere ve sanayiye oluşturduğu deprem riskini azaltmak için gereken çalışmaları yapabilecek kapasiteye yükseltmek, bu amaca yönelik eğitim, bilgi ve kaynak paylaşımı faaliyetlerini yürütmek de misyonlar arasında MATAM’da araştırma yapmak üzere 25 öğrenci görevlendirilecek.