Muhammet Müfit Aydın
Ak Parti Bursa Milletvekili
Çevre Komisyonu Başkanı V.
Endüstriyel arıtma, endüstriyel faaliyetler sırasında istenmeyen bir yan ürün olarak ortaya çıkan endüstriyel nitelikteki atık suların arıtılması amacıyla bu sulara fiziksel, kimyasal, biyolojik ve ileri arıtma yöntemlerinin uygulanmasıdır. Atığın türüne göre birden fazla arıtma yöntemi bir arada uygulanabilmektedir. Endüstriyel arıtmaya, endüstriyel atık su arıtma adı da verilmektedir.
Endüstriyel arıtma sonucunda arıtılmış atık su yeniden kullanılabilmekte veya nehir ve göl gibi yakın çevrede bulunan bir yüzey suyuna bırakılabilmektedir. Endüstriyel nitelikteki atık sular bir arıtma tesisine veya geri dönüşüm tesisine aktarılırken sıhhi kanalizasyon sistemi adı verilen bir şebeke hattı kullanılabilmektedir. Sıhhi kanalizasyon sistemi, endüstriyel atıkların evsel atık gibi diğer atıklara karışmadan arıtma tesisine ulaşabilmesi için normal kanalizasyon şebekelerinden ayrı bir şekilde tasarlanan kanalizasyon şebekeleridir. Bu sistem aracılığıyla endüstriyel nitelikteki atık sular daha kolay bir araya getirilebilmekte ve ardından detaylı bir arıtma için arıtma tesisine gönderilmektedir. Sıhhi kanalizasyon sistemi içinde atık su şebekeleri bulunmaktadır.
Endüstriyel arıtmanın sağladığı bazı faydalar şu şekildedir:
- Etkili endüstriyel atık su arıtımıyla temiz ve yeniden kullanılabilir su üretimi yapılabilmektedir.
- Endüstriyel atık su arıtımı sayesinde çevreye salınan atık miktarı azalmaktadır.
- Endüstriyel atık su arıtımı su kirliliğine bağlı su kaybını azaltmakta veya tamamen ortadan kaldırmaktadır
- Çamur atığı endüstriyel arıtıma tabi tutulurken çamurun içinde bulunan organik maddelerden metan gazı elde edebilmekte ve bu biyogaz elektrik üretiminde kullanılabilmektedir.
- Endüstriyel arıtma ile elde edilen işlenmiş arıtma çamurları, bitkisel üretim için gerekli olan bütün bitki besin maddelerini bir arada bulundurduğundan doğal gübre olarak kullanılabilmektedir. İşlenmiş arıtma çamurları doğal gübre olarak kullanıldığı alanlarda yapay gübre kullanımını da azaltmaktadır.
- Endüstriyel arıtma, istenmeyen atıkların imha maliyetlerini önemli ölçüde azaltmaktadır.
- Endüstriyel arıtma endüstriyel nitelikteki atık suları temizlediğinden bu atık suların çevredeki temiz su kaynaklarını kirletmelerine engel olmaktadır.
- Bazı endüstriyel arıtma cihazları evlerde ve işyerinde de kullanılabildiğinden şebeke sularının buralarda da temizlenmesinde kullanılabilmektedir.
Ülkemizde endüstriyel arıtmada kullanılan fiziksel, kimyasal, biyolojik ve ileri arıtma yöntemleri aşağıda belirtildiği şekilde gerçekleştirilmektedir:
- Fiziksel arıtmada, atık su içerisinde çözünmemiş halde bulunan kirleticiler çöktürülerek ya da yüzdürülerek atık sudan ayırma işlemi yapılmaktadır. Izgaralar, elekler, kum tutucular ve flotasyon havuzları en yaygın kullanılan fiziksel arıtma araçlarıdır.
- Kimyasal arıtmada atık suda çözünmüş halde bulunan ya da askıda bulunup kendiliğinden çökemeyen maddelerin çökelmesini sağlamak amacıyla çeşitli kimyasal maddeler kullanılmakta sonra çöken maddeler atık sudan alınmaktadır.
- Biyolojik arıtmada atık suda çözünmüş halde bulunan ve fiziksel veya kimyasal yöntemlerle istenilen düzeyde giderilemeyen organik esaslı katı maddeler bakteriler gibi mikroorganizmalar yardımıyla atık sudan uzaklaştırılmaktadır. Damlatmalı filtre, aktif çamur sistemleri, stabilizasyon havuzu (oksidasyon havuzu), biyolojik arıtmada kullanılan başlıca araçlardır.
- İleri arıtmada, fiziksel veya biyolojik arıtma yöntemleriyle yeterli düzeyde arıtılamayan ya da arıtımı mümkün olmayan azot, fosfor, ağır metaller, toksik organik maddeler gibi kirletici maddelerin gelişmiş arıtma yöntemleri kullanılarak atık sudan uzaklaştırılmaktadır. Nitrifikasyon, denitrifikasyon, adsorpsiyon, iyon değiştirme başlıca gelişmiş arıtma yöntemleridir.
Türkiye’de endüstriyel nitelikteki atık sulara ilişkin mevzuat hükümlerinin büyük bir kısmı, Çevre Kanunu’nda, Su Kirliliği Yönetmeliği’nde ve Kentsel Atık su Arıtımı Yönetmeliği’nde düzenlenmiştir. Su Kirliliği Yönetmeliği’nin 25’inci maddesinde bir endüstriyel atık su hattının kanalizasyon sistemine doğrudan bağlanabilmesi veya endüstriyel atık suyun bir taşıma aracı ile taşınarak kanalizasyona boşaltılabilmesi için yerine getirilmesi gereken şartlar belirlenmiştir. Aynı yönetmeliğin 31’inci maddesinde çeşitli endüstriyel kuruluşların uyacakları endüstriyel atık su deşarj standartları düzenlenmiştir. Ayrıca Kentsel Atık su Arıtımı Yönetmeliği’nin 9’uncu maddesinde ise endüstriyel atık suyun kanalizasyona boşaltım esasları belirlenmiştir.