Halka Açılmadan Önce Hisse Senedi Çıkarılmasında Nelere Dikkat Edilmelidir?: Son günlerde sıklıkla anonim şirketlerin halka açıldıklarına şahit olmaktayız. Nerdeyse her hafta yeni bir şirketin hisseleri İstanbul Borsasında işlem görmeye başlıyor. Bu sürecin etkisiyle şirket yöneticilerinden “Halka Açılmadan Önce Hisse Senedi Çıkarılmasında Nelere Dikkat Edilmelidir?” sorusunu alıyoruz.
Halka Açılma Ne Demektir?
Öncelikle halka açılma nedir, onu tanımlamak gerekiyor. Halka açılma, anonim şirketlerin paylarını halka arz etmelerini veya halka arz edilmiş sayılmalarını ifade eden bir kavramdır. Anonim şirketin paylarını halka arz etmesi, paylarını halka satmasıdır. Halka arz edilmiş sayılma ise, pay sahibi sayısını esas alan bir kavramdır. Eğer bir anonim şirketin ortak sayısı 500’ü aşarsa, bu anonim şirketin payları halka arz edilmiş sayılır.
Payları halka arz edilen veya ortak sayısı 500’ü aşan anonim şirket “halka açık anonim ortaklık” olarak adlandırılır. Kısaltması ise HAAO’dur. Halka açık anonim ortaklıklar, Sermaye Piyasası Kanunu’na tabi olurlar. Sermaye Piyasası Kanunu, halka açılan şirketlerin paylarının elektronik ortamda kayden ihracını ve takibini şart koşmaktadır. Kaydileştirme denilen bu işlemde, halka açık anonim şirketin payları, nama veya hamiline yazılı olmalarına bakılmaksızın isme açılmış hesaplarda izlenir. Bu paylara dair kayıtlar, Merkezi Kayıt Kuruluşu (MKK) tarafından elektronik ortamda tutulur.
Pay Senetleri Halka Açılmadan Önce Bastırılmalıdır
Dolayısıyla, bir anonim şirket halka açıldıktan sonra, nama veya hamiline hisse senedi bastırılması söz konusu olmaz. Halka açık anonim ortaklıkların payları kayden takip edilir. Nama veya hamiline yazılı paylar için senet bastırılması, anonim şirketin halka açılmasından önce önem arz eder. Halka arzdan önce bastırılan hisse senetleri, şirketin halka açılıp paylarının kaydedilmesi ile birlikte Sermaye Piyasası Kurulu tarafından belirlenen esaslar çerçevesinde teslim edilir. Teslim edilmeyen hisse senetleri ise kendiliğinden hükümsüz hale gelir.
Bu itibarla, halka açılmayı planlayan anonim şirketlerin, halka arz işlemi gerçekleşmeden önce hisse senedi basımını dikkatli bir şekilde tahlil ve tatbik etmeleri gerekir. Halka açılma bir anda başlayıp biten bir süreç değildir, aksine birkaç yıllık hazırlık sürecini gerektirmektedir. Bu süreçte, Şirketin ortaklık yapısı zaruri sebeplerle değişebileceği gibi şirketin halka açılmasına razı olmayan ortaklar paylarını devrederek şirketten ayrılmak da isteyebilir. Bu gibi haller gözetilerek, şirketin ister nama ister hamiline olsun hisse senedi bastırması ortaklarının menfaatine olacaktır. Pay senedi basımı konusunda buradan ayrıntılı bilgi alabilirsiniz.
Pay Senedi Basılması Vergi Avantajları Sağlar
Her platformda dile getirmeye çalışıyoruz: Anonim şirketin payları senede bağlanmamış ise, devirden doğan kazanç için gelir vergisi ödenmesi gerekir. Oysa, hisse senedi bastırıldığı ve bu senetlerin en az iki yıl elde tutulduktan sonra devredildiği hallerde, gelir vergisi yükümü doğmaz. Hisse senedi, ister nama yazılı isterse hamiline yazılı olsun, bu vergi istisnası uygulanır. Örneğin, şirket hisse senedi bastırmamışsa, ortak A 1.000.000 liraya alıp 5.000.000 liraya sattığı paylardan 4.000.000 TL değer artış kazancı sağlamış sayılır ve bunun üzerinden de 1.392.000 gelir vergisi öder. Eğer şirket hisse senedi bastırmış ve iki yıllık süre de geçmişse, ortak B 1.000.000 liraya alıp 5.000.000 liraya sattığı paylardan 4.000.000 TL değer artış kazancı sağlamış sayılır, ancak bunun için 1 kuruş dahi olsa gelir vergisi ödemez. Pay senedi, anonim şirketin tüzel kişi ortaklarına da, katma değer vergisi yönünden avantaj sağlar. Tüzel kişi ortakların senede bağlanmamış payları devretmesi KDV’ye tabi olur. Buna karşılık, 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 17/4-g hükmü gereği, devrin hisse senedi ile yapılması halinde KDV istisnası uygulanır.
Halka açılacak anonim şirketin payları hamiline yazılı ise, zaten, hamiline yazılı payların bedelinin tamamen ödendiği tarihten itibaren üç ay içinde hamiline yazılı hisse senedi bastırılıp ortaklara dağıtılır. Bu yasal zorunluluğun ifası şarttır. Bu bağlamda, payları hamiline olan anonim şirketlerin, halka arz sürecinin tamamlanmasını beklemeden hisse senedi bastırıp ortaklarına teslim etmesi gerekir. Teslimden önce de, anılan hamiline yazılı hisse senetleri ile sahipleri, Merkezi Kayıt Kuruluşu (MKK)’na bildirilip HPKS (Hamiline Pay Kayıt Sistemi)’ne kaydedilmelidir. Nama yazılı paylarda durum biraz farklıdır. Zira, nama yazılı pay varsa, hisse senedi basımı azlık ortakların talebi halinde zorunlu hale gelir. Ama, yukarıda sayılan vergi avantajları düşünüldüğünde, nama yazılı hisse senetlerinin azlık ortakların talebini beklemeden bastırılması yararlı olacaktır.
Pay Defteri Kayıtları Önemli
Halka arzdan önce dikkat edilmesi gereken bir diğer konu da pay defteri kayıtlarıdır. Pay defteri, halka açık olmayan anonim şirket tarafından tutulması zorunlu olan bir ticari defterdir. Anonim şirketin pay defterine, senede bağlanmamış pay ve nama yazılı pay senedi sahipleriyle intifa hakkı sahipleri kaydedilir. Ancak, hamiline yazılı hisse senetleri ve sahipleri pay defterine kaydedilmez. Hamiline yazılı hisse senetleri sahiplerine dağıtıldıktan sonra, pay defterinde hamiline yazılı paylara ilişkin kayıtların üzerleri çizilip kayıtlar silinir. Hamiline yazılı hisse senetlerinin sahipleri MKK nezdinde kaydedilmiş olacağından, pay defterine kayıtlı olmamanın olumsuz bir yanı yoktur.
Bu açıdan, halka arzdan önce anonim şirket yönetiminin pay defteri kayıtlarını kontrol etmesi, varsa eksiklikleri gidermesi ve yanlışları da düzeltmesi gerekir. Yani, senede bağlanmamış paylar ile nama yazılı hisse senetlerinin sahiplerine ilişkin bilgiler bu deftere eksiksiz bir şekilde kaydedilmeli, pay devirleri usulünce işlenmelidir. Hamiline yazılı hisse senetlerinde de Hamiline Pay Kayıt Sistemi kayıtları eksiksiz bir şekilde yapılmalıdır.
Yine, halka arz sürecinde şirketin sermaye artırımına gitmesi halinde, yeni tertip hisse senetleri bastırılıp pay defterine kaydedilmeli ve hamiline yazılı paylar yönünden MKK bildirimleri yapılmalıdır. Şirketin halka arz sürecinde sermaye azaltımına gitmesi ve bu işlemin bazı payların iptali yoluyla yapılması halinde de, eski tertip hisse senetlerinin iptal edilmesi ve pay defteri kayıtlarının buna göre düzeltilmesi gerekir.
Sermaye Piyasası Mevzuatına Dikkat Edilmeli
Halka açılmak isteyen anonim şirketler, Sermaye Piyasası Kurumuna başvurur. Sermaye Piyasası Kurulu da, bu talepleri Sermaye Piyasası mevzuatı yönünden inceleyip değerlendirir. Bu yönüyle, her ne kadar hisse senetleri Türk Ticaret Kanunu hükümleri gözetilerek bastırılmış olsa da, bunları ilgilendiren sermaye piyasası mevzuatı hükümlerine de dikkat edilmesi gerekir.
Sermaye piyasası mevzuatı gereği, payları ilk defa halka arz edilecek anonim şirketlerin mevcut ödenmiş ya da çıkarılmış sermayelerinin tamamının ödenmiş olması zorunludur. Bu nedenle, halka açılmayı düşünen anonim şirketlerde, ortakların sermaye taahhütlerini zamanında ve eksiksiz olarak ifa etmeleri sağlanmalıdır. Hatta, bu koşul sağlandıktan sonra çıkarılacak hisse senetlerinde sermayenin tamamen ödenmiş olduğunun belirtilmesine dikkat edilmesi faydalı olacaktır.
Öte yandan, anonim şirketin halka arz edilecek paylarının üzerinde rehin veya başka bir şekilde devri kısıtlayıcı veya ortakların haklarını kullanmasına engel teşkil eden kayıtların olmaması gerekmektedir. Bu şartlar, bastırılmışsa hisse senetleri için de geçerlidir. Yani, halka açılacak anonim şirketin hisse senetleri üzerinde de, devri kısıtlayıcı veya ortakların haklarını kısıtlayıcı kayıtların olmamasına dikkat edilmelidir. Bu konuda hisse senetlerinin devrini kısıtlayan hükümler gözden geçirilmeli ve gerekli değişiklikler yapılmalıdır.
Bunun yanı sıra, anonim şirket yönetim kurulunun, şirketin esas sözleşmesini Sermaye Piyasası Kurulu düzenlemelerine ve Sermaye Piyasası Kanunundaki ilkelere uygun hale getirici değişiklikleri ve sermaye maddesinin değişikliğini içerecek madde tadil tasarılarını karara bağlaması gerekir. Hisse senetlerine dair esas sözleşme hükmü varsa, bunlara dair değişiklikler de yapılmalıdır.
Bu konuda, ortakların ve şirket yönetiminin bilmesi gereken kısıtlamalara da azami özen gösterilmelidir. Örneğin, payları ilk defa halka arz edilecek anonim şirketin sermayesinin en az yüzde onuna sahip olan ortaklar ile yönetim kontrolünü elinde bulunduran ortaklar, sahip oldukları payları, şirket paylarının borsada işlem görmeye başlamasından itibaren bir yıl süreyle halka arz fiyatının altındaki bir fiyattan borsada satamazlar. Bu sınırlama payın senede bağlanması durumunda da geçerlidir. Pay senedi sahipleri paylarını devrederken bu süre ve fiyat sınırlandırmasını dikkate almalıdır.
Halka arzda belirtilecek daha başka hususlar mutlaka vardır. Sonuçta halka arz, birçok prosedürü bulunan, titiz bir hazırlık gerektiren ve zaman alan bir süreçtir. Halka açılmadan önce hisse senedi çıkarılmasında nelere dikkat edileceğini merak eden şirketler, detaylı bilgi için bize her zaman başvurabilirler.
E-posta: info@aekpaysenedi.com