İhracatta Karbon Nötr geleceğin anahtarı: CBAM

Sevgi PİLGİ

CBAM, işletmelerin karbon nötr yolculuğunu hızlandıran bir ‘mecburi katalizör’ rolü oynuyor. Uyum sağlayan firmalar hem ek maliyetlerden kurtuluyor hem de rekabet avantajı elde ediyor.

 CBAM’İN İŞLETMELER İÇİN KATKILARI:

-Karbon ayak izi azaltımı: AB’ye ihracat yapan firmalar için karbon yoğun ürünlerin maliyeti artıyor. CBAM, karbon emisyonlarını düşürmek için güçlü bir teşvik sunuyor.

-Rekabet avantajı: Karbon nötr adımlar atan işletmeler, ihracat pazarında rakiplerinin önüne geçiyor.  Uyum sağlamayan firmalar ise rekabet gücünü kaybetme riskiyle karşı karşıya.
-Sürdürülebilir itibar: Çevre dostu üretim süreçlerini benimseyen ve CBAM’e uyum sağlayan firmalar hem yatırımcılar hem de müşteriler gözünde güven kazanıyor.

KARBON NÖTR YOLCULUK
Karbon nötr yolculuk, işletmelerin sera gazı emisyonlarını azaltarak net sıfır (karbon nötr) hedeflerine ulaşması sürecini kapsıyor. Enerji verimliliği, yenilenebilir enerji kullanımı, yeşil üretim teknolojileri ve karbon dengeleme (offset) projeleri bu yolculuğun temel taşlarını oluşturuyor.

CBAM (SINIRDA KARBON DÜZENLEME MEKANİZMASI) NEDİR?

Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM), Avrupa Birliği’nin Yeşil Mutabakat (Green Deal) kapsamında geliştirdiği bir ticaret ve iklim politikası aracıdır. 2023’te uygulanmaya başlayan mekanizma 2026’da tam devreye girecek.

• Amaç:
  AB içinde uygulanan karbon fiyatlandırma sisteminin (ETS – Emissions Trading System), AB dışından gelen ürünlerde de geçerli olmasını sağlamak.
  Böylece, karbon yoğun üretimin AB dışına kaymasını (karbon kaçağı) önlemek.
• Uygulama
  Eğer bir firma AB’ye çimento, demir-çelik, alüminyum, gübre, elektrik, hidrojen veya önümüzdeki yıllarda eklenecek diğer sektörlerden ürün satıyorsa → ürünün karbon ayak izi hesaplanıyor.
  Bu ürün, AB’de üretilmiş olsaydı ödenecek karbon maliyeti neyse, ithalatçı firma AB sınırında aynı maliyeti ödüyor.

 CBAM NASIL İŞLİYOR?

1. Geçiş dönemi (2023–2025):
   • Şirketler sadece raporlama yapmak zorunda → yani ürünün karbon ayak izini ölçüp bildirmek.
   • Henüz ödeme yok, ama hazırlık süreci.
2. Tam uygulama (2026 sonrası):
   • AB’ye giren ürünler için ithalatçı şirketler CBAM Sertifikası almak zorunda.
   • Bu sertifikalar, ürünün içerdiği karbon emisyonuna göre belirlenen bir maliyetle satılacak.
   • Eğer ihracatçı ülke zaten karbon fiyatlandırması uyguluyorsa (örneğin karbon vergisi), bu maliyet AB’de hesaplanacak.

CBAM KAPSAMINDAKİ SEKTÖRLER

İlk aşamada yüksek emisyon yoğunluğuna sahip sektörler:

• Demir-çelik
• Alüminyum
• Çimento
• Gübre
• Elektrik
• Hidrojen

CBAM NEDEN BU KADAR ÖNEMLİ?

1. İhracat rekabeti:
   AB’ye ihracat yapan firmalar, karbon ayak izini düşürmezse maliyetleri artacak → fiyat rekabetini kaybedecek.
2. Şeffaflık ve raporlama:
   CBAM, şirketleri emisyonlarını şeffaf şekilde ölçmeye ve raporlamaya zorluyor → bu, karbon nötr yolculuk için kritik bir adım.
3. Yeşil yatırım zorunluluğu:
   Karbon maliyetlerini azaltmanın tek yolu enerji verimliliği, yenilenebilir enerji ve temiz teknolojilere yatırım → yani işletmeleri sürdürülebilir dönüşüme itiyor.
4. Tedarik zinciri etkisi:
   Sadece büyük ihracatçılar değil, onların tedarikçileri de düşük karbonlu üretime geçmek zorunda → ekosistem dönüşüyor.
5. Küresel eğilim:
   CBAM, sadece AB için değil, diğer ülkeler için de örnek → ileride daha fazla ticaret partneri benzer düzenlemeler getirebilir.

 TÜRKİYE İÇİN ÖNEMİ

• Türkiye’nin ihracatının yüzde 40’tan fazlası AB’ye → yani CBAM’dan en çok etkilenecek ülkelerden biri.
• Özellikle demir-çelik, çimento, alüminyum ve gübre sektörleri ciddi risk altında.
• Eğer firmalar karbon emisyonlarını azaltmazsa → AB’ye ihracatta ciddi maliyet artışları olacak.
• Bu da şirketleri yeşil enerjiye geçişe, verimlilik yatırımlarına ve karbon raporlamasına zorluyor.
• CBAM, AB’nin karbon nötr olma hedefini küresel ticaret üzerinden yaygınlaştıran bir mekanizma. Türkiye’deki firmalar için hem bir tehdit (maliyet yükü) hem de bir fırsat (yeşil üretimle rekabet avantajı).

CBAM’DAN EN ÇOK ETKİLENECEK SEKTÖRLER VE DÖNÜŞÜM FIRSATLARI

Kaynak: Sanayi Gazetesi