İngiltere Başbakanı Keir Starmer savunma projelerinin ve platform alımlarının geleceğine yön vermek için detaylı raporlar hazırlattı.
“İngiltere F-35’leri niçin hurdalığa gönderebilir?” başlığıyla bir haber yayınlayan The Telegraph gazetesi, Lockheed Martin üretimi bu uçakların Londra için gerçekten gerekli olup olmadığını sorguluyor. İtalya ve Japonya ile birlikte 6. nesil savaş uçağı yapma hedefiyle Tempest adlı projeyi yürüten İngilizler, kaynakların F-35‘ten çok daha yetenekli olacak bu uçağa yönlendirilmesini savunuyor.
F-35’TE EGEMENLİK SORUNU
Lockheed Martin şirketince ABD’de montajlanan jetler, tekrarlanan gecikmeler ve maliyet aşımı sorunlarıyla boğuşurken Savunma Bakanlığı uzun süredir İngiltere’nin nihayetinde kaç tane satın alacağı ve bunlara hangi kuvvetin sahip olacağı konusunda kaçamak cevaplar veriyor. Yeni İşçi Partisi hükümeti kapsamlı bir savunma incelemesi yürütürken eleştirmenler İngiltere’nin paradan tasarruf etmek için satın alımları durdurmayı deneyebileceğini öne sürüyor. Bu kriz, Starmer’ın yeni nesil hayalet uçak Tempest’e ilişkin tartışmaların ortasında geldi. Eleştirmenlere göre hükümetin Japonya-İtalya ortaklığındaki Tempest programından çıkması, F-35’leri kesmekten politik olarak çok daha zor. Bağımsız savunma analisti Francis Tusa, Tempest ile karşılaştırıldığında F-35’teki egemenlik sorununa dikkat çekiyor:”F-35’in İngiltere’nin doğrudan kontrolü altında olmaması aleyhte bir durum. Üstelik Tempest’e nazaran F-35 çok daha az yetenekli, kusurlu bir platform… Geleceği oldukça fırtınalı ve belirsizliklerle dolu. Elbette henüz uçan bir Tempest yok. Ancak bu uçağın kaderine 3 ortak karar veriyor. Bu durum F-35 için geçerli değil.”
TARİHİNİN EN BÜYÜK SİLAH PROGRAMI
5. nesil savaş uçağı programı F-35 ile ilgili çalışmalar 1980’lerde başladı. Pentagon’a göre programın 2088’e kadar ABD’ye tahmini maliyeti 2 trilyon doları aşacak ve böylelikle F-35, tarihin en pahalı silah programına dönüştü. İngiltere programa 1995 yılında katıldı. Savunma Bakanlığı, Queen Elizabeth uçak gemisinde jetlerin inişi sırasında onları durduran yakalama kabloları bulunmadığından ötürü bu gemi için F-35B’yi tercih etti. Programın en pahalı versiyonu olan bu uçak, diğerlerinden daha sınırlı bir menzil ve yük kapasitesine sahip. Hükümete göre her birinin maliyeti 90 milyon sterlin. Ancak savunma analisti Tusa, bunun motor ve diğer maliyetleri içermediğini, gerçekte toplam maliyetin uçak başına 150 milyon sterlini bulduğunu söylüyor.
HEDEF 138 F-35B SAVAŞ UÇAĞI
2015 yılında hükümet, toplamda 138 adet F-35B satın almayı hedeflediklerini açıklamıştı. Ancak o zamandan beri bu sayıyı yeniden taahhüt etmede isteksiz davrandı ve 2025’e kadar teslim edilmek üzere yalnızca 48 uçak için kesin sipariş verdi ve şu ana kadar 34 uçak teslim edildi. Önceki hükümet, 2033 yılına kadar 5 milyar sterline mâl olacak 27 tane daha uçak satın almak için görüşmeler yürütüyordu. ABD’de F-35, bazı kesimlerde aşırı abartılı, pahalı savunma fiyaskolarının bir tür poster çocuğu haline geldi.F-35, işletme maliyeti nedeniyle yoğun olarak eleştiriliyor. Savunma Komitesi’ndeki milletvekilleri, İngiltere’nin F-35 filosunu genişletme konusunda çok fazla çözülmemiş sorun bulunduğunu söylüyor. F-35’e yönelik bir diğer eleştiri de İngiltere’nin platform ve teknolojileri üzerindeki egemenlik eksikliğidir; çünkü bu uçak fiilen Pentagon’un kontrolü altındadır. Eski savunma tedarik bakanı ve şu anda gölge savunma bakanı olan James Cartlidge, Tempest ve F-35’i karşıt seçenekler olarak görmenin yanlış bir ikilem olduğuna inanıyor. Öte yandan İşçi Partisi hükümetinin savunma bütçesine ilişkin sorunları ortadan kaldırmak için F-35 siparişlerini iptal edebileceğini söyleyen Cartlidge, “Böyle olursa F-35’leri sipariş edebilir ve Tempest’e yatırım yapabilirsiniz, bu da size her iki dünyanın da en iyisini sunar” diyor.