Bu yıl 75’inci yılını kutlayan Kuzey Atlantik İttifakı (NATO), İkinci Dünya Savaşı’nın Avrupa’da yol açtığı yıkımın ardından ortaya çıkmıştı. Soğuk Savaş döneminde Sovyetler Birliği tehdidine karşı kurulan NATO, kimi uzmanlara göre tarihteki en başarılı savunma örgütüdür.
NATO’NUN KURULUŞ HEDEFİ NE?
Transatlantik bölgesinin güvenlik ve istikrar şemsiyesi olan NATO’nun, kuruluş ve operasyonel amacını (reason d’etre) ABD öncülüğünde Avrupa’nın güvenliğini sağlama fikri oluşturuyor. Transatlantik ittifakı, transatlantik güvenliği gibi şemsiye kavramlarla referans verilen İttifak, temel prensip olarak açık pazar ekonomisini ve hukukun üstünlüğünü benimseyen ülkelerden oluşuyor. “Demokratik toplumu” birleştirici bir ilke kabul eden, güvenlik ve istikrar ihtiyacı üzerinden Batı’nın yeniden inşasını hedefleyen Kuzey Atlantik Antlaşması; Belçika, Kanada, Danimarka, Fransa, İzlanda, İtalya, Lüksemburg, Hollanda, Norveç, Portekiz, Birleşik Krallık ve Amerika Birleşik Devletleri’nin katılımıyla, 4 Nisan 1949’da Washington’da imzalandı.
SOVYETLERE KARŞI İTTİFAK OLUŞTU
1949’a gelindiğinde Stalin, SSCB’yi saldırılardan korumak için çoğu Doğu Avrupa ülkesinde bir “tampon bölge” görevi görecek komünist hükümetler kurmayı başardı. SSCB’nin Batı Avrupa’daki ülkelere de aynısını yapabileceği korkusu vardı. 1948 Berlin Ablukası, Batı’yı, Sovyetlerin saldırması durumunda bir savunma örgütüne ihtiyaçları olduğuna ikna etti. Çin 1949’da, 1950’de ise Kuzey Kore komünist oldu. ABD, komünizmin artık diğer ülkelere yayılmasından endişe ediyordu. NATO’nun oluşumu ABD’nin üye ülkelere silah yerleştirebileceği anlamına geliyordu. Bu, bir Sovyet saldırısı durumunda daha etkili savunmaya olanak sağlayacaktı. Yani NATO’nun bir parçası olmak SSCB’ye, ABD’nin komünizmin Batı’ya yayılmasını durdurmaya kararlı olduğunu gösterecekti.
NATO, AVRUPA’DA GENİŞLİYOR
Kurucu 12 ülkeye ek olarak İttifaka 1952’de Yunanistan ve Türkiye, 1955’te Almanya, 1982’de ise İspanya katıldı. Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından İttifak, 1999 yılında, Çek Cumhuriyeti, Macaristan ve Polonya’yı saflarına kattı. NATO, en büyük genişlemelerinden birini ise Bulgaristan, Estonya, Letonya, Litvanya, Romanya, Slovakya, Slovenya’yı üye kabul ederek 2004 yılında gerçekleştirdi. Arnavutluk ve Hırvatistan 2009’da, Karadağ 2017’de, Kuzey Makedonya ise 2020’de NATO’ya dâhil oldu. 1999’dan itibaren İttifak’ın eski Sovyet nüfuz alanlarına doğru genişlemesi, NATO ile Rusya Federasyonu arasında en problemli konu başlıklarından birisi oldu. Rusya’nın 2022’de Ukrayna’ya saldırısının ardından Avrupa’nın güvenlik mimarisinde değişim yaşandığı gerekçesiyle tarafsızlığını bırakarak NATO’ya üye olmaya karar veren Finlandiya’nın üyeliği 2023’te, İsveç’in ise bu yıl mart ayında tamamlandı.
NATO VE TÜRKİYE
Türkiye, Adnan Menderes başbakanlığında Demokrat Parti iktidarda iken NATO’ya üye oldu. Bu vesileyle Türkiye Batı’nın, Transatlantik güvenlik sisteminin bir parçasıdır. İttifakın bazı üyeleriyle Doğu Akdeniz’de, diğer bazı üyeleriyle Irak ve Suriye’de yaşadığı anlaşmazlıklara rağmen Türkiye, NATO’nun güney ve doğu kanatlarına on yıllardır en sağlam desteği veren ülke. Aynı zamanda NATO’nun ikinci en büyük ordusuna sahip; birçok NATO misyonuna görev gücü gönderen, riskli alanlarda görevleri başarıyla icra eden bir ülke Türkiye. Soğuk Savaş yıllarında Avrupa güvenliğine katkı olarak çok büyük bir kara ordusu tutan Türkiye, PKK terörüne karşı kendisini müttefikleri tarafından yalnız bırakılmış hissetmiş, 1990’lı yıllarda artan terör saldırılarıyla tek başına mücadele etmek zorunda kalmıştır.
NATO’NUN EN GÜÇLÜ ORDULARI
1) ABD
831 milyar dolarlık askeri bütçesiyle rakiplerine fark atan Washington, 1 milyon 400 bin askere sahip. 13 binden fazla savaş uçağı ve helikoptere sahip olan ABD’nin ordusu 4600 tanka, 360 bin de zırhlı aracı bulunuyor. ABD Hava Kuvvetleri’nden sonra dünyanın en büyük hava gücüne sahip olan ABD donanmasında 11 uçak gemisi, 75 destroyer, 64 denizaltı, 5 devriye gemisi ve 8 adet mayın gemisi bulunuyor. Nükleer bir süper güç olan ABD’nin ayrıca binlerce nükleer silahın da ABD envanterinde olduğu biliniyor.
2) İNGİLTERE
68 milyonluk ülke geçtiğimiz yıl askeri alandaki yatırımlarını 68 milyar dolara çıkardı. Yalnızca 106 bin askeri bulunan İngiltere nükleer gücüyle ön plana çıkıyor. 664 adet uçak ve helikopteri olan Birleşik Krallığın 213 tankı bulunuyor. Birleşik Krallık donanması ise 2 uçak gemisi, 10 denizaltı, 6 savaş gemisi ve 11 fırkateynden oluşuyor.
3) TÜRKİYE
2023 yılında askeri alandaki yatırımlarını geliştirmek için 40 milyar dolarlık bir bütçe ayıran Türkiye’nin yaklaşık 520 bin aktif askeri, 400 bine yakın da yedek askeri bulunuyor. Türkiye’nin topyekün bir savaşta silah altına alabileceği insan sayısı ise 43 milyona yakın. 1069 adet uçak ve helikoptere sahip olan Türkiye İHA ve SİHA alanında ön plana çıkıyor. 2 bin 200’den fazla tank, 60 bine yakın zırhlı araç ve roket sistemi bulunan Türkiye S-400 hava savunma sistemine de sahip.16 fırkateyn, 9 korvet, 11 savaş mayını gemisi, 34 devriye gemisi, bir uçak gemisi dahil olmak üzere Türkiye’de toplamda 200’e yakın savaş ve saldırı gemileri bulunuyor.
4) İTALYA
100 bin askeri bulunan İtalyan ordusunda 800 adet uçak ve helikopter, bin 30, 61 bin zırhlı araç, 2 uçak gemisi, 8 denizaltı ve 20’den fazla savaş gemisi bulunuyor.
5) FRANSA
Avrupa’nın en büyük ordularından birine sahip Fransa, 2023 yılında yaklaşık 50 milyar doları sadece askeri alanda harcamaya ayırdı. Aktif olarak sadece 141 bin askeri bulunan Fransa hava ve deniz gücüyle ön plana çıktı. Ülkede savaş uçakları, bombardıman uçakları ve helikopter dahil toplamda 972 adet hava gücü unsuru bulunuyor.10 savaş gemisi, 15 devriye gemisi, 1 uçak gemisi, 9 denizaltı, 11 mayın gemisi ve sayısız küçük çaplı ateş gücü gemilerine sahip olan Fransa, nükleer gücüyle de ön plana çıkıyor.
6) ALMANYA
Rusya’nın Ukrayna’yı işgaliyle birlikte askeri yatırımlarını artıran Berlin, 2024 yılında ordusuna 55 milyar dolarlık bir bütçe ayırdı. 62 bin kişilik bir askeri güce sahip olan Almanya’nın 133 savaş uçağı, 318 helikopteri, 46 nakliye uçağı bulunuyor. Alman ordusu ayrıca 295 tank, 80 bine yakın zırhlı araç ve 64 adet gemiye sahip.
7) İSPANYA
22 milyar dolarlık bütçesiyle kendisine 7. sırada yer alan İspanyollar, 75 bin kişilik bir askeri güce sahip. 139 savaş uçağına sahip olan İspanya ordusunun ayrıca 121 helikopteri, 327 tankı bulunuyor. İspanyol donanması ise 3 denizaltı, 23 devriye gemisi 11 fırkateyn ve 6 mayın gemisine sahip.
8) POLONYA
Toplam 468 hava aracına sahip olan Polonya’nın 59 savaş uçağı ve 215 helikopteri bulunuyor. Ordusuna 38 milyar dolar bütçe ayıran ülkede 100 bin kişilik bir kara gücünün yanı sıra 612 tank bulunuyor. Polonya donanması ise ağırlıklı olarak mayın gemilerinden oluşuyor.
9) KANADA
Amerika Birleşik Devletleri’nin komşusu olmasına rağmen askeri anlamda yatırımlarını düşük tutan Kanada ordusunda yalnızca 44 bin kişi görev alıyor. 143 helikoptere sahip olan ülkede 69 savaş uçağı, 74 tank, ve 20 bine yakın zırhlı araç bulunuyor. Kanada donanması ise 4 denizaltı ve 12 fırkateynden oluşuyor.
10) YUNANİSTAN
Komşu Yunanistan’ın 200 bine yakın profesyonel askeri bulunuyor. Atina bu yıl itibariyle askeriyeye 5 milyar dolarlık bir bütçe ayırdı. 289 helikopteri bulunan Yunan ordusu, 194 de savaş uçağına sahip. bin 365 tankı bulunan Yunanistan donanması ise 11 fırkateyn, 8 mayın gemisi ve 11 denizaltıdan oluşuyor.
Kaynak: Sanayi Gazetesi