OSB’lerle İlgili Değişiklik Teklifi, TBMM’de Kabul Edilerek Kanunlaştı: Organize Sanayi Bölgeleri Kanununu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi, OSB’ler yönünden noktasına dahi dokunulmadan geçen hafta 7451 sayılı Kanun olarak TBMM’de kabul edildi ve 10/04/2023 tarihli ve 32159 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girdi. 4562 sayılı OSB Kanununda önemli değişiklikler oldu.
Kanun ile yeşil OSB tanımı yapılmakta, belirlenen kriterler çerçevesinde yeşil OSB’lerin TSE tarafından sertifikalandırılması ve yeşil OSB kriterlerini sağlayan OSB’ler tarafından hazırlanan projelerin öncelikle kredilendirilmesi hedeflenmektedir. Karbon ayak izinin azaltılması bakımından önemli bir düzenlemedir.
OSB’lerin tahsis öncesinde kuruluş aşamasında finansman ihtiyacının karşılanabilmesi amacıyla yıllardır uygulamada olan ön tahsise kanuni dayanak oluşturuldu. Uzun süredir OSB’ler böyle bir düzenlemenin yapılmasını bekliyordu. Ön tahsis ve parsel tahsisi, yönetmelikle belirlenecek esas ve usullere göre müteşebbis heyetin veya genel kurulun belirleyeceği prensipler ve şeffaflık ilkesi doğrultusunda yapılacaktır.
Yapılan bir değişiklik ile küçük tasarrufların imalat sanayi yatırımlarına yönlendirilmesi ve üretimin artırılması amacıyla Kanunun ilk halinde olan gerekli birikime ulaşmış isteyen dernek, birlik ve kooperatiflerin karma OSB kuruluşuna katılabilmesi veya sonradan iştirakçisi olabilmesinin önü açıldı ve daha önce yapılmış bir yanlıştan dönüldü. Dernekler ve/veya kooperatifler tarafından oluşturulmuş çok başarılı OSB’ler mevcuttur.
Kanununda yapılan bir başka değişiklik ile OSB’lerde katılımcıların faaliyet göstereceği hizmet ve destek alanının, OSB büyüklüğünün en fazla %15; yine mülkiyeti ve tasarrufu OSB’de olan ortak kullanım alanın ise OSB büyüklüğünün en az %5 olması düzenlendi. Bu değişiklikle OSB hizmet ve destek alanı ile ortak kullanım alanları toplamı %20’ye kadar çıkarılmış oldu.
Kanunun 4’üncü maddesine elenen fıkra ile yürürlükteki imar planlarında sanayi alanı olarak belirlenmiş yerlerde, yer seçimi komisyonu kararı olmadan ve yer seçimi yapılmadan bu yerlerin, OSB alanı olarak kesinleştirilmesi düzenlendi. Bu fıkra ile yer seçimi komisyonu kararı ve komisyon üyesi kuruluşların görüşü olmadan yer seçimi yapılması mümkün hale geldi. Eklenen bu fıkra ile özel mevzuatla korunun mutlak tarım arazilerinin, dikili tarım arazilerinin, mera, yaylak ve kışlakların, zeytinliklerin, sulu tarım arazilerinin, içme ve kullanma suyu havzalarının, orman alanlarının ve ormandan sayılan yerlerin, kıyıların, kültür ve tabiat varlıklarının korunmasıyla ilgili yer seçimi komisyonu üyesi kuruluşların görüş belirtmelerinin baypas edildiği ileri sürülüyor.
Kanunun 4’üncü maddesine eklenen on beşinci fıkrası ile OSB’ler için acele kamulaştırma ve el koyma, el koymayı takiben OSB tarafından altyapı inşaatı ve tahsis yapılması ile yatırımlar için ruhsat ve izinler verilmesi; yani OSB’de altyapı, üstyapı/fabrika binası inşaatlarının yapılması mümkün hale gelmektedir. Ancak, Anayasa’nın 125 inci maddesine göre, idarenin her türlü eylem ve işlemlerine karşı yargı yolu açık olup, OSB için verilecek acele kamulaştırma kararı da bu kapsamda yargı denetimine tabidir. Acele kamulaştırmaya bağlı el koyma ile OSB tarafından altyapı inşaatı ve üstyapı inşaatlarına başlanıyor olması sebebiyle, açılacak davada acele kamulaştırma kararının yürütmesinin durdurulmasına ve iptaline karar verilmiş olsa bile, OSB alanlarında altyapı ve üstyapı inşaatları devam ediyor yahut gerçekleşmiş olması sebebiyle idari yargı yerlerince verilmiş olan kararın icrası ve arazinin eski hale gerilmesi mümkün olmayacaktır. Dolayısıyla OSB alanında taşınmazı bulunan malikler telafisi imkânsız zararlarla karşı karşıya kalabilecek ve böylece bu kişilerin Anayasayla güvence altına alınmış olan mülkiyet hakkı ihlal edilmiş olacaktır.
OSB Kanununun 15 inci maddesinin ikinci fıkrasının yürürlükten kaldırılması ile OSB’lerde bulunan parsellerin satış bedellerinin belirlenmesinde uygulanmakta olan yasal sınırlama kaldırıldı. Bu değişiklik OSB’lerin beklediği bir düzenleme olması sebebiyle isabetli olmuştur.
Diğer önemli bir değişiklik Kanunun 18 inci maddesinde yapıldı. OSB’nin sanayi veya hizmet destek alanında bulunan parsellerde üstyapı inşa edebilmesi, üretime geçme şart ve taahhüdü veren katılımcılara parselleri üstyapılı kiraya verebilmesi veya satabilmesi düzenleniyor. Eklenen bu fıkrayla OSB’nin parsel tahsisi ve satışı yapacağı yatırımcılarla rekabet etmesinin ve bölgesinde yatırımcı/katılımcı olmasının önü açılmıştır. Bu değişikliğin OSB’lerin temel fonksiyonundan uzaklaşmasına, tahsisle yükümlü olduğu sanayi ve hizmet destek alanı parsellerinde inşaat müteahhitliği, yap kirala ve yap saltçılık faaliyetlerinin esas faaliyetine dönüşmesine; böylece, OSB tüzel kişiliğinin tacir ve OSB’lerin de ticari işletme sayılabileceği, Kanunun temel yaklaşımıyla bağdaşmayan uygulamaların ortaya çıkabileceği ve OSB organlarının bu kapsamda alacağı kararlarıyla suistimallere yol açılabileceği yönünde görüşler yaygındır.
Kanun, Türkiye sanayicisine ve OSB’lerimize hayırlı olsun.