Savunma Sanayisini Uçuran Yerli Motorlar: Türk savunma sanayisi, son yıllarda bir dizi önemli proje ile motor alanında dikkat çekici gelişmelere imza atıyor. Geliştirilen projeler, yerli ve milli motor teknolojilerinin geliştirilmesi, üretimi ve kullanımını içeriyor. Cumhurbaşkanlığı Savunma Sanayii Başkanlığı tarafından geliştirilen motor çalışmaları, “içten yanmalı motorlar” ve “türbinli motorlar” olmak üzere iki başlık altında devam ediyor.
TUSAŞ Motor Sanayi AŞ (TEI) Genel Müdürü Mahmut Akşit, şirketin seri üretimine başladığı milli askeri turbodizel motorlar ve devam eden geliştirme projelerine ilişkin açıklamalarda bulundu. PD170 motorlarının ilk seri imalat teslimatını 2020 başında yaptıklarını anımsatan Akşit, o tarihten bu yana üretimi sürdürdüklerini söyledi. İlk uçuşu Aralık 2018’de ANKA ile yaptıklarını, 1 yıldır AKSUNGUR ile uçuşlar gerçekleştirdiklerini ifade eden Akşit, “PD170’in AKSUNGUR ile envantere girişi için son aşamadayız. Testler sonunda bu yıl bitmeden AKSUNGUR’un seri üretim motoru haline gelecek. Bundan sonraki ilk AKSUNGUR’la da envantere girmiş olacak. Son uçuşlarından birinde Eskişehir semalarına kadar gelip motor tasarımında emeği geçen arkadaşların üzerinden alçak uçuş yaptı. PD170 serisinin olgunluğu konusunda herhangi bir sıkıntı kalmadı.” dedi. Bu çalışmalarla ANKA’nın ardından AKSUNGUR’un milli motor entegrasyonunun tamamlanacağını bildiren Akşit, Bayraktar TB3 ile de yaklaşık 1,5 aydır uçuşlar gerçekleştirdiklerini, platform ve motorun başarılı bir performans sergilediğini vurguladı. İstanbul’da şiddetli fırtınada 20 bin feet yükseklikte testler yaptıklarını anlatan Akşit, zorlu şartlarda başarılı bir sınav verdiklerini kaydetti.
Rekortmen Motor
Akşit, envantere girdikten sonra motoru 45 bin feet irtifaya çıkarmak için çalışmalara devam edeceklerini belirterek, “30 bin feet üzerinde defalarca uçtuk. Bu bir rekor. Dünyada bu irtifaya çıkabilen bildiğimiz kadarıyla bu sınıfta pistonlu motor yok. Bu irtifayı testlerle 45 bin feete çıkaracağız. O irtifalara bugüne kadar kimse çıkmış değil.” diye konuştu. Mahmut Akşit, ANKA, AKSUNGUR ve Bayraktar TB3 ile bugüne kadar yüzlerce saat uçtuklarını ve uçuş güvenliğini riske sokacak bir sorun yaşamadıklarını, bunun ilk kez piyasaya çıkan bir motor için büyük başarı olduğunu söyledi.
5 Ülkeye İhracat
Türkiye’nin havacılık motorlarında lider şirketi TUSAŞ Motor Sanayii AŞ (TEI), 35’inci yılını kutladığı 202 Mahmut Akşit, ANKA, AKSUNGUR ve Bayraktar TB3 ile bugüne kadar yüzlerce saat uçtuklarını ve uçuş güvenliğini riske sokacak bir sorun yaşamadıklarını, bunun ilk kez piyasaya çıkan bir motor için büyük başarı olduğunu söyledi. PD170’in yurt dışında da oldukça popüler olduğunu ifade eden Akşit, şu bilgileri verdi: “Motor için 5 ülkeden sipariş aldık. Bunların hepsini onaylamadık. Bir tanesinin izinleri tamamlandı ve siparişi kesinleştirdik. Diğer 4 ülkeyle ilgili süreçler devam ediyor. Yurt dışında da ciddi bir yer tutacağına inanıyoruz. 0’de özgün ve uluslararası motor projelerinde çalışmalarına hız kesmeden devam ediyor.
Havacılıkta Motor Devrimi
TEI, yürüttüğü özgün motor projeleriyle de son yıllarda birçok ilke imza atarak verdiği sözleri tuttu. Son 6 yılda geliştirdiği 3’ü dizel, 2’si benzinli ve 4’ü jet yakıtlı olmak üzere 9 motor projesiyle Türkiye’nin gurur kaynağı haline geldi. TEI, Genel Maksat Helikopteri Programı (GMHP) kapsamında yüzde 50’nin üzerinde yerlilik katkısıyla T-70 Kara Şahin helikopterlerine güç veren T700-TEI-701D isim plakalı motorları üretiyor. 2020 yılında 25 adet T700-TEI-701D motorunun teslimatını planlayan şirket, bunlardan 14’ünü teslim etti. Anka, Akıncı ve Aksungur insansız hava araçlarına (İHA) güç vermek için tasarlanan TEI-PD170 motorunun 13 motorluk ilk parti seri imalatı 2019’da tamamlandı. Dizel yakıtla sağladığı 40 bin fit irtifa yeteneğiyle kalkış anında 225 beygir ve 20 bin fit kritik irtifada 170 beygir güç üreten TEI-PD170 motoru dünya çapında sınıfının en iyisi olarak dikkati çekiyor. Milli Muharip Savaş Uçağı olan KAAN’nın motoru ise İngiliz şirket Rolls Royce ile KALE Grubu arasında ortak üretilmesi hedefleniyor. KAAN’nın motor üretimi tamamlanana kadar motor ihtiyacı Amerika’dan F110 motoru ile karşılanması bekleniyor.
Yerli Motorlarda TEİ İmzası
TEI’nin, Cumhurbaşkanlığı Savunma Sanayii Başkanlığı himayesinde geliştirmekte olduğu, Türkiye’nin ilk milli Hafif Genel Maksat Helikopteri Gökbey motoru TS1400 içinde çalışmalarda hızla devam ediyor. 1660 beygire kadar güç üretme kapasitesine sahip motorun üretiminde de imalat ve malzeme teknolojileri alanlarında TEI pek çok ilke imza attı. Türkiye’de ilk tek kristal türbin kanadı üretimini gerçekleştiren şirket, ilk kez nikel ve titanyum alaşımları için havacılık kalitesinde dövme teknolojisi geliştirdi. TS1400’ün tüm testleri de milli imkanlarla geliştirilen milli bremzelerde gerçekleştiriliyor. TEI tarafından hedef uçaklar için geliştirilen ve 400 newton güç üreten TEI-TJ90 Turbojet Motoru, Türk Havacılık ve Uzay Sanayiinin Şimşek platformu ile ilk uçuşunu 2017’de başarıyla tamamladı.TÜBİTAK desteğiyle geliştirilen TEI-PG50 Türkiye’nin ilk iki zamanlı havacılık motoru olma özelliği taşıyor. 300 kilogram altı İHA’lar için üretilen motor, 50 beygir kalkış gücü ve 16 bin fit irtifadaki 30 beygir gücüyle dikkati çekiyor. Sınıfında kullanılan rakip İHA motorlarına göre daha fazla güç ve daha yüksek güç/ağırlık oranı sunan TEI-PG50 motoru, ilk uçuşunu Mayıs 2019’da gerçekleştirdi.
Askeri Araçlara Hibrit Motor
Yerli askeri kara aracı motoru TUNA’nın ilk kez kullanıldığı VURAN 4×4 araçları Türk Silahlı Kuvvetlerine teslim ediliyor. Cumhurbaşkanlığı Savunma Sanayii Başkanlığı (SSB) koordinasyonunda yürütülen Taktik Tekerlekli Zırhlı Araç Motoru projesi kapsamında geliştirilen 400 beygir gücündeki TUNA motorları ilk kez envantere giriyor. BMC Power tarafından üretilen 97 TUNA motoru, yıl içerisinde zırhlı kara araçları üreticisi BMC Savunma’ya teslim edildi. TUNA motorları burada VURAN 4×4 araçlara yerleştirildi. Kabul faaliyetleri başlayan yerli motorlu VURAN’ların 50’si Kara Kuvvetleri Komutanlığı hizmetine sunulacak. Bu teslimatın ardından Jandarma Genel Komutanlığına 40 araç teslim edilecek. Motorların 7’si de yedek olarak kullanıcılara verilecek. Teslimat süreci devam ederken BMC Power, KİRPİ araçlarında kullanılacak TUNA motorlarını da göreve hazırlıyor. Yerli motorlu 10 KİRPİ aracının da 2024 yılının ilk çeyreğinde üretilmesi hedefleniyor.