Türkiye Yeşil Sanayiye Hazırlanıyor: İnovasyon ve teknoloji merkezli çalışmaların hız kazandığı Türkiye’de girişimcilere sunulan destekler projelerin büyümesine ve teknoloji ihracatının artırılmasına olanak sağladı. TÜBİTAK TEYDEB Başkan Yardımcısı Dr. Hasan Selçuk Selek, girişimcilere sunulan teşvikleri ve faal olan destek programlarını Sanayi Gazetesi’ne anlattı.
Yatırım Tabanlı Desteğe Dönüş
Global bir oyuncu olmaya hazırlanan Türkiye, yatırım ve teşvik açısından girişimcilere ne gibi imkanlar sunuyor?
Girişimcilerin, teknolojik ve yenilik odaklı iş fikirlerini, katma değer ve nitelik istihdam yaratma potansiyeli yüksek firmalara dönüştürebilmeleri için fikir aşamasından pazara kadar olan faaliyetlerine destek sağlayan BiGG Programı’na teknoloji ve yenilik odaklı girişim faaliyetinde bulunmaya aday, çağrıda belirtilen nitelikleri taşıyan, ön başvuru tarihi itibariyle üniversitelerin herhangi bir ön lisans, lisans, yüksek lisans veya doktora programına kayıtlı öğrenci ya da bu programlardan mezun kişiler başvuru yapabilmektedir. 2012 yılında başlatılan 1512–Girişimcilik Destek Programı (BiGG) kapsamında bugüne kadar 2139 girişimciye 1,23 milyar TL tutarında destek verilmiştir. Gençlerin teknoloji ve yenilik odaklı iş fikirlerini katma değerli girişimlere dönüştürebilmeleri için Hibe destek şeklinde başlatılan BİGG Programında bu yıl içerisinde yapısal bir değişikliğe gidilmiş ve yatırım tabanlı bir desteğe dönüştürülmüştü. BİGG Programı destek üst limiti 450.000 TL’den 900.000 TL’ye çıkmıştır. Desteklenmeye hak kazanan girişimcilere destek tutarı TÜBİTAK BİGG Fonu ile %3 hisse karşılığında şirket kurulumu sırasında yatırım olarak aktarılması planlanmaktadır.
Hedef Taahhüt 4,19 Milyar TL
TÜBİTAK 1512-Girişimcilik Destek Programı (BiGG) kapsamında, 2023-2025 döneminde girişimcilere hizmet verecek yeni uygulayıcı kuruluşların sayısı 147’ye yükselmiştir. Yurt çapında 39 ili kapsayan ve 37 projede yer alan 147 kuruluş belirlenmiştir. AR-GE yoğun erken aşamadaki firmaların fon ihtiyaçlarının karşılanması için bu şirketlere yatırım yapacak girişim sermayesi fonlarının etkinleştirilmesi amacıyla TÜBİTAK ile Hazine ve Maliye Bakanlığı iş birliğinde “Tech-InvesTR Girişim Sermayesi Destekleme Programı” yürütülmektedir. Tech-InvesTR kapsamında kurulan fonlara katılan TTO ve TGB’lere TÜBİTAK’ın 26,75 Milyon TL, Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın ise fonlara yaklaşık 640 Milyon TL kaynak aktarması beklenmektedir. Tech-InvesTR kapsamında kurulan fonlar 4,14 Milyar TL tutarında taahhüt büyüklüğüne ulaşmıştır. Tüm fonların hedef büyüklüğüne ulaşması halinde yaklaşık 4,19 Milyar TL tutarında hedef taahhüt büyüklüğünün yakalanması beklenmektedir.
Proje Bütçesi 2,5 Milyon TL
Araştırma ve Yenilik alanlarına ayrılan kamu kaynaklarının daha etkin ve verimli kullanılabilmesi amacıyla, TÜBİTAK TEYDEB Programları kapsamında desteklenen KOBİ’lerin ürün ve hizmetlerinin ticarileştirmesi, bu KOBİ’lerin yeni pazarlara girmesi ve ihracat kapasitelerinin artırılması için mentorluk mekanizmalarının oluşturulmasına yönelik BiGG + KOBİ Mentor Arayüz programı yürütülmektedir. Desteklenecek arayüzler aracılığı ile mentorluk hizmeti alan KOBİ’lerin Ticari Olgunluk seviyesinde ve AR-GE ve Yenilik kapasitesinde artış hedeflenmektedir. 2022 yılında açılan Çağrıda 20 Mentor Arayüzün desteklenmesine karar verilmiştir. Söz konusu arayüzlerin program süresi boyunca toplam 847 KOBİ’ye hizmet vermesi beklenmektedir. 2022 yılı Çağrısında çeşitli yenilikler bulunmaktadır. Bunlardan ilki, KOBİ’lerin Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları ve Yeşil Mutabakat kapsamında rekabetçi güçlerini artırmaya yönelik mentorluk hizmetlerinin desteklenmesidir. İkincisi, çağrı kapsamında mentorluk hizmeti verilen KOBİ’lerin Avrupa Yenilik Konseyi’nin Hızlandırıcı Programı’na katılımlarını özendirmek amacıyla; Avrupa Yenilik Konseyi’nin Hızlandırıcı Programı’na hazırlanması amacıyla seçilen KOBİ’lere verilecek mentorluk hizmetlerinin de desteklenmesi ve Hızlandırıcı Programı başvurusunun çeşitli aşamalarına ilişkin Mentor Arayüz Kuruluşlara ödüller tanımlanmasıdır. Üçüncüsü, proje bütçesi üst sınırının 750.000 TL’den 2.500.000 TL’ye yükseltilmesidir.
“Çağrılara Temel Destek Yüzde 25”
Firmaların Avrupa Yeşil Mutabakat’a uygun üretim yapması için sunulan ek puan avantajı katılımı ne derecede etkiledi?
1501 Sanayi AR-GE Projeleri Destekleme Programı, 1507 KOBİ AR-GE Başlangıç Destek Programı ve 1707 Sipariş AR-GE programı kapsamında çıkılan çağrılarda ve 1505 Üniversite Sanayi İşbirliği destek programında Yeşil Mutabakata Uyum Kapsamındaki Öncelikli AR-GE ve Yenilik Konuları arasında olan projelere ek puan verilmektedir. 1702-Patent Tabanlı Teknoloji Transferi Destekleme Çağrısı kapsamında temel destek oranı %25’tir. Proje kapsamındaki teknoloji transferinin Yeşil Mutabakat çerçevesinde Çağrı Duyurusu ekinde belirtilen eylem alanlarındaki hedeflere katkı sağlaması durumunda destek oranına %15 ilave edilmektedir. Yeşil dönüşüm odaklı projelere ek puan verilmesi uygulamasına 1707 kodlu Sipariş AR-GE programında ilk kez 2022-1 çağrılarında başlanmıştır. Bu çağrılarda yeşil dönüşüm konularını içerdiğini beyan eden proje oranı %7,5 iken (80 projeden 6 tanesi), takip eden çağrıda oranın %35’e yükseldiğini (20 projeden 7 tanesi) görüyoruz.
“175 Milyon Dolarlık Kredi”
Son dönemlerin revaçtaki sektörleri yenilebilir enerji ve savunma sanayi alanlarına yönelik projeleriniz nelerdir?
TÜBİTAK 2022-2023 Öncelikli AR-GE ve Yenilik Konuları içerisinde yenilenebilir enerji konusuna ilaveten savunma sektörüne katkı sağlayacak çok sayıda konu başlığı da yer almaktadır. Öncelikli yenilenebilir enerji konuları: Yenilenebilir enerji teknolojilerine yönelik malzemeler, Yenilenebilir Enerji Sistemlerine Yönelik Motorlar, Yenilenebilir Enerji Destekli Entegre Biyorafineriler, Yüksek Isıl İşlemlerde Yenilenebilir Enerji ve Yeşil Hidrojene Dayalı Yakma Teknolojileri, Denizel hidrojen kaynakları ile çalışan su altı ve üstü biyokütle çiftliklerinin kurulması ve potansiyel biyomolekülleri içeren türlerin yetiştiriciliği… Öncelikli AR-GE ve Yenilik Konularını adresleyen projelere destek programlarımızda öncelik sağlamaya devam ediyor olacağız. Dünya Bankası ile hayata geçirilen “Türkiye Yeşil Sanayi Projesi” ile yeşil dönüşüm kapsamındaki AR-GE ve yenilik projelerinde kullanılmak üzere TÜBİTAK’a 175 milyon dolar kredi tahsis edilmiştir. Program kapsamında başvuru alması planlanan ve sermaye şirketlerine geri ödemeli destek verilecek olan ilk iki çağrı 1832-Sanayide Yeşil Dönüşüm Çağrısı ve 1833 – SAYEM Yeşil Dönüşüm Çağrısıdır.
“Büyük Şirketlerin İhtiyacını KOBİ’ler Karşılayacak”
Türkiye’yi yüksek teknolojilerle birlikte düşündüğünüzde nasıl ve nerede konumlandırıyorsunuz?
Türkiye’nin yüksek teknolojilerinde geliştirildiği bir ülke olması hedeflenmektedir. Bu kapsamda çok özel TEYDEB destekleri sunulmakta/planlanmaktadır. Bunlar arasında SAYEM, 1515, 1711 destek programları sayılabilir. Yapay Zeka alanında 2022 yılında başlatılan 1711 Destek Programı kapsamında Türkiye’de yerleşik sermaye şirketlerinin ihtiyacının yine Türkiye’de yerleşik KOBİ’ler ve üniversiteler tarafından karşılanması için hibe destek sağlanmaktadır. Bununla birlikte uluslararası destek programları kapsamında küresel girişimlerle ortak yürütülecek projelerde Türkiye’de yerleşik sermaye şirketlerinin proje faaliyetleri desteklenmekte olup dolaylı olarak küresel girişimlerinde Türk ortaklarla yapacakları geliştirme çabaları doğrudan desteklenmemekle birlikte teşvik edilmektedir.
Girişimcilerin rekabet gücünü artırabilmesi için ne gibi çalışmalar yapılıyor?
Almanya merkezli uluslararası yenilikçi girişimcilik yarışması Falling Walls Lab ve TÜBİTAK arasında 12 Haziran 2023 imzalanan protokol uyarınca Falling Walls Lab Türkiye çağrısı 22 Haziran 2023 tarihinde başvurulara açıldı. Mevcut 107 başvuru TEYDEB uzmanlarınca, Falling LABS tarafından belirlenmiş kriterler doğrultusunda bir ön değerlendirmeden geçirilerek, 20 çığır açan fikir sahibi, 13 Eylül 2023 tarihinde gerçekleşecek olan Falling Walls Türkiye etkinliğinde jüri önünde sunum yapmaya davet edilecektir. Bu etkinlikler arasında; Mentorluk oturumları, Kariyer geliştirme, Girişimcilik becerileri, Akademik yayıncılık gibi konularda uzman atölye çalışmaları da yer almaktadır. 2013 yılında başlatılan Küresel Temiz Teknolojiler Girişimcilik Programı, Türkiye’de Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı himayesinde, TÜBİTAK ve UNIDO tarafından Küresel Çevre Fonu (GEF) finansmanı ile geliştirilmiştir. Programın amacı, düzenlenecek Temiz Teknolojiler Yenilik Yarışması ve Girişimcilik Hızlandırıcı Programı ile Türkiye’de temiz teknolojilerde yenilikçiliği ve yenilikçi temiz enerji teknolojisi girişimciliğini teşvik etmektir. İlk fazının sonuçları değerlendirildiğinde, ticarileşme ve pazara hazırlık boyutunun eksik olduğu görülmüştür. Bu nedenle programın ikinci fazı tasarlanmış ve UNIDO ile iş birliği içinde yaklaşık 10,8 milyonu nakdi 8 milyonu ayni olmak üzere 18,8 milyon USD bütçeli olarak yürütülmeye başlanmıştır.
“Faizsiz Geri Ödemeli Destek Sağlanacak”
Bankaların sunduğu kredileri yetersiz bulan firmaların finansmana erişimi rahatlayacak mı?
TEYDEB projeleri ile verilen hibe yardımlar ile firmalara önemli bir destek sağlanmaktadır. Farklı ihtiyaçlar için farklı programlar kurgulanarak firmaların finansman ihtiyacına en verimli şekilde katkı sunulmaktadır. Koordinatörlüğünü Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın yürüttüğü Dünya Bankası Türkiye Yeşil Sanayi Projesi kapsamında özel sektörün yeşil dönüşüme yönelik ürün veya süreç geliştirme faaliyetleri TÜBİTAK-TEYDEB tarafından desteklenecektir. Bu amaçla 1801 kodlu Sanayi AR-GE Projeleri İçin Geri Ödemeli ve Hibe Destek Programı hayata geçirilmiştir. 1801 programı ile TÜBİTAK hibe desteğe ilave olarak, geri ödemeli destek mekanizması da uygulanmaya başlanacaktır. 6 yıl sürecek olan Türkiye Yeşil Sanayi Projesi kapsamında TÜBİTAK tarafından farklı türde çağrılar açılacaktır. Çağrı kapsamında sermaye şirketlerine en fazla %50’si geri ödenmek üzere faizsiz geri ödemeli destek sağlanacaktır. Geri ödenecek desteğin bir kısmı hibe desteğine dönüştürülebilecektir. Kullanılacak desteğin geri ödemesi proje bittikten 1 yıl sonra başlayacaktır. Dünya Bankası ile hayata geçirilen “Türkiye Yeşil Sanayi Projesi” ile yeşil dönüşüm kapsamındaki AR-GE ve yenilik projelerinde kullanılmak üzere TÜBİTAK’a 175 milyon dolar kredi tahsis edilmiştir. Kuruluşların yeşil dönüşüm odaklı projeleri için geri ödemeli kredi kullandırılması planlanmaktadır. Hibe desteğe ilave olarak geri ödemeli destek vereceğimiz çağrılar da açıyor olacağız, bu yolla finansmana erişim için kolaylaştırıcı bir rol üstleniyoruz.